Woensdag 16 november 2022 vertrok een groot deel van het School Directeuren Overleg (SDO) – de bestuurder, hoofden en directeuren/rectoren van Spinoza – naar Kopenhagen voor een studiereis. ‘Wij delen kennis’ en ‘wij vertrouwen elkaar’ zijn twee van onze pijlers die ook uitgebreid terugkwamen tijdens deze intensieve trip. Niet alleen hebben we het Deense onderwijssysteem blootgelegd en gedeeld wat we hier goed en minder goed aan vinden, we hebben elkaar en elkaars scholen beter leren kennen, waardoor het in de dagelijkse praktijk nog makkelijker wordt elkaar te vinden als we elkaars hulp nodig hebben.
In Denemarken duurt de ‘basisschool’ tien jaar, van ongeveer zes tot zestien jaar oud, van klas 0 t/m klas 9. Wij hebben twee scholen bezocht die alleen leerlingen hadden vanaf de zevende klas, dus de leeftijdscategorie van de leerlingen die we zelf ook op onze scholen hebben. Klassen worden niet ingedeeld op niveau, het is juist de bedoeling dat verschillende (cognitieve) niveaus binnen één klas zitten. Er wordt bij de klassenindeling verder onder andere gekeken naar de verhouding ‘bijzondere behoeften’ in een klas, verhouding jongens/meisjes en waar de leerlingen wonen. Je zou in dit systeem zeggen dat de Deense leraren experts en ervaren zijn in differentiatie (op niveau), daar hebben we wat voorbeelden van gezien, maar deze verschillen niet heel erg van de voorbeelden die we zelf ook kennen. Wel merkten we bij de scholen die we bezocht hebben een grote sociale cohesie op. Om deze cohesie nog verder te versterken, maken sommige scholen gebruik van het ‘MOT’-principe, afkomstig uit Noorwegen, dat leerlingen wil leren ‘to live, to care and to say no’ (zie link voor wie meer wil weten).
Na de negende klas hebben Deense leerlingen voor het vervolgonderwijs een aantal keuzes:
– De tiende klas, een soort manier om datgene dat op school behandeld is nog eens extra te verstevigen;
– ‘After school’, waarin je een jaar in een soort kostschool komt;
– Een gymnasium, dat uiteindelijk toegang biedt tot universiteiten;
– Of beroepsgerichte opleidingen.
We weten allemaal dat discussies over ‘uitgestelde keuze’ politiek hot zijn op dit moment in Nederland. In Denemarken stellen ze de keuze dus zeer uit. Wat ons dan wel weer bevreemdde, is dat alle leerlingen dezelfde eindtoets maken aan het einde van klas 9. Op de vraag of dit dan niet een flinke negatieve succeservaring was voor de cognitief minder sterke leerlingen, kon men alleen maar bevestigend antwoorden.
Tijdens onze reis hebben we geleerd over de ‘Nordic school teaching model’. Dit gaat uit van twaalf vaardigheden voor docenten in drie deelgebieden. In een soort web kan je bekijken in welke mate je competent bent en waar je je nog wilt ontwikkelen, als school of als individu. Het is een mooie manier om naar doceren te kijken. Voor wie hierover meer wil weten zie bijvoorbeeld deze link.
Opvallend vonden we in Denemarken dat de nadruk meer op pedagogiek dan op didactiek lijkt te liggen en men meer focus legt op kernvakken. Leerlingen hebben vooral als vakken Deens, Engels en wiskunde. Hiernaast hebben ze vaak een ruime keuze en zijn er scholen die een bepaald concept hebben. Zo bezochten we een school die een complete atletiekbaan op het terrein heeft liggen. Op de lerarenopleiding (die overigens voor alle docenten hetzelfde is, klas 0 t/m 9) moeten alle leraren twee vakken leren, waaronder één van de kernvakken. Het lerarentekort is daarmee ook in Denemarken niet opgelost, maar het is makkelijker om uren gevuld te krijgen omdat leraren breder zijn geschoold.
Wat we bijzonder vonden, is dat op de bezochte scholen voor klas 7 t/m 9 (of 10) docenten als team meegaan met hun klassen. Je start dus met een bepaald team in klas 7 en neemt dan je leerlingen (en klassen) mee naar klas 9. Op deze manier lukt het de Deense leraren de leerlingen goed in beeld te hebben en te houden. Een risico van een dergelijk systeem is natuurlijk dat de leerlijn voor een vak minder aandacht krijgt.
Onderling hebben we veel discussie gevoerd of het nou goed is om leerlingen wel of niet (snel) op niveau in te delen. We gunnen al onze leerlingen de maatschappelijke ervaring van de ontmoeting en het samenwerken met leerlingen van een heel ander niveau en we gunnen ze ook dat ze zoveel mogelijk inhoudelijk leren – dit is helaas soms een tegenstelling. Pratend met de leerlingen van de diverse scholen (die bijna zonder uitzondering fantastisch Engels spreken!) merkten we deze tegenstelling ook.
Naast alle onderwijskundige gesprekken hebben we het uiteraard ook gezellig gehad. Omdat ons hotel midden in het centrum van Kopenhagen stond, hebben we goed meegekregen wat een prachtige stad het is. We kijken samen terug op een mooie Spinozastudiereis!
Ajolt Elsakkers (rector St Maartenscollege in Den Haag)
Ook mee op studiereis met de AVS? Bekijk ons aanbod.
Lees meer over de studiereis naar Denemarken.