“Weerstand geeft warmte”
Tom van t Hek deed als de voormalige trainer van het Nederlandse dameshockeyelftal veel ervaring op met het coachen van professionals. Tijdens het AVS-congres bracht hij deze ervaring op humorvolle wijze over op een aandachtig publiek van schoolleiders.
Plenaire sessie Tom van ´t Hek
Teamcoach: coach van individuen? zo luidde de titel van de voordracht die Tom van t Hek hield. Hij nam zijn toehoorders mee op zijn zoektocht naar balans tussen individu en team, persoonlijke ontwikkeling en vakinhoudelijke ontwikkeling, gelijkheid en hiërarchie. Hij putte daarbij uit zijn ervaringen als tophockeyer en als topcoach. Een gezonde en leuke worsteling tussen uitersten, aldus Van t Hek, die liet blijken veel gemeenschappelijks te hebben met zijn doelgroep van deze middag. Ik zit in de MR en heb net de cursus lumpsum achter de rug. Mijn vrouw doet een studie Onderwijskunde. Noem mij een toegewijde buitenstaander.
Ontwikkeling en betrokkenheid
Een succesvolle coach toont inspirerend leiderschap en creëert betrokkenheid, weet Van t Hek vanuit zijn eigen ervaringen als speler. Hij ziet een lichtend voorbeeld in zijn vroegere coach Hans Jorritsma, die hem als hockeyer regelmatig wist te motiveren tot betere prestaties. Hij herinnert zich uitspraken als: Vandaag doen we het dus zo. Als je het niet zo doet is dat niet erg, maar dan komt er snel een ander. Of die keer toen Jorritsma hem complimenteerde met zijn creatieve en afwijkende spelwijze. Juist toen hij zich al voelde groeien, vervolgde zijn coach: Alleen weet je nog niet waar je van af wijkt. Ontwikkeling is een ander kernbegrip; zonder ontwikkeling geen vooruitgang. Van t Hek verhaalde over de eerste training die hij gaf aan het nationale team. We hadden een oefening uitgezet waarbij alles wat fout kon staan ook fout stond. De dames hadden het idee dat de coach er wel verstand van zou hebben. Nadat ik de oefening ook nog mompelend had uitgelegd, gingen ze aan het werk. Toen de zaak inderdaad in het honderd liep, vroeg hij zich hardop af wat de dames kwamen doen. Zo gaan we het dus niet meer doen, merkte hij op na een rondje functioneel zwijgen. Van t Hek: Je dient je eigen individuele ontwikkeling ter hand te nemen. De individuen staan centraal als vertrekpunt bij teamvorming. De ruimte voor het individu is echter beperkt door de groepsgrenzen. Vanuit structuur ontstaat ruimte voor creativiteit. Juist het verschil in kwaliteiten geeft winst. In elk team heb je de lokale Romario’s en een hiërarchische basis. Het is helemaal niet erg dat zij na afloop van een training niet meehelpen met het opruimen van de materialen. Zij zijn belangrijk voor het doorgeven van kennis aan de groep.
Toverwoord
Van t Hek stond vervolgens stil bij het begrip communicatie. Een volgens hem platgetreden toverwoord dat in elke rapportage en in elke evaluatie terugkeert als iets dat nog wel enige verbetering behoeft. Opnieuw twee uitspraken van Jorritsma: Ik kan niet helderder met je communiceren dan je niet op te stellen en: Als ik jou niet corrigeer, dan ontneem ik je de kans op verbetering. Tom van t Hek herinnerde zich een lezing van Co Adriaanse voor topmanagers die hij behoorlijk in de gordijnen wist te jagen. Populariteit is het grootste misverstand dat bestaat, aldus de voetbaltrainer. Van t Hek: Een professionele sfeer is een sfeer waarin je elkaar durft aan te spreken. Denk aan de wet van Ohm: weerstand geeft warmte.
Eigen invloed
Zijn de doelen van een team of een organisatie eenmaal vastgesteld, dan komt het erop aan een antwoord te vinden op de vraag: wat betekent dit voor ieder persoonlijk? Maak helder welke bijdrage van ieder verwacht wordt. En koppel daar individuele leerdoelen en individuele leerroutes aan vast. Van t Hek: Mensen hebben vaak de neiging de schuld van een mislukking buiten zichzelf te zoeken. Maar je kunt je alleen op die punten verbeteren waar je zelf invloed op hebt. Tijdens een kampioenschap driebanden viel het licht een uur lang uit. De verslaggever van Studio Sport vroeg Dick Jaspers of hij er veel last van had gehad. Hij antwoordde: Dat viel mee, het licht viel voor mijn tegenstander ook uit. Focus je op wat je zelf kunt verbeteren. En dan de evaluatie. Volgens van t Hek vraagt ieder mens zich s avonds voor het slapen af wat die dag goed ging en wat niet. Ervaring is het niet meer maken van fouten die je al gemaakt hebt. Fouten maken mag, maar pas op voor recidivisten! Een verslaggever vroeg Tiger Woods na een bijzonder mooie afslag eens of daar stiekem ook niet een beetje geluk bij kwam kijken. Zijn antwoord: Hoe meer ik oefen, hoe meer geluk ik krijg. Van t Hek stond ten slotte stil bij de voor het dameshockeyteam mislukte Olympische Spelen in Sydney. Volgens hem te wijten aan een neergedaalde tevredenheid, waarin kleine kritiekpunten niet meer werden uitgesproken. Het werkt als zegeltjes van de supermarkt. Je haalt ze pas tevoorschijn als je er een heleboel hebt. Als leidinggevende moet je voorop gaan in verandering. Als je merkt dat het niet meer lukt, val je terug in een machtspositie: Ik ben de baas. Het zijn de mensen die bepalend zijn, niet de structuur of het proces. Het personeel moet centraal blijven staan. Zo heb ik eens het kortste introductiegesprek ooit gevoerd op een basisschool waar ik mijn kind wilde opgeven. Volgens de directeur was alles zo goed georganiseerd dat het niet meer uitmaakte wie er voor de klas stond. De plenaire sessie werd afgesloten met enkele vragen uit het publiek. En van de vragen luidde wat het verschil is tussen het coachen van mannen en vrouwen. Van t Hek. Er is maar n sport met gemengde teams, korfbal. En daarin zijn we al honderd jaar kampioen. U hebt het dus heel makkelijk!
Auteur Bert Nijveld
Thema AVS-congres `Voor elkaar´
Kader Primair 9 – mei 2006
