Speciaal (basis)onderwijs – Straffen of samen herstellen ?
Bij veel natuurvolken was het in geval van conflict en met schade geen hoofdzaak om de dader te straffen, maar om de schade samen te herstellenScholen krijgen steeds meer te maken met gedragsproblemen. Veel s(b)oscholen maken daarom gebruik van het van het ‘veilige school’ concept. Dit concept voorziet bijvoorbeeld in leerlingen die de rol van mediator vervullen in geval van conflicten. Een ander, hierop aansluitend, pedagogische model is echter gericht op het samen herstellen van de schade en van de verstoorde relatie die uit een conflict ontstaan is.Tekst: Bob RavelliBij veel natuurvolken was het in geval van conflicten met schade geen hoofdzaak om de dader te straffen, maar om de schade samen te herstellen, waarbij het achterliggende motief was de vaardigheden van de dader voor het algemeen nut te behouden. Een inbreker is bijvoorbeeld bij uitstek goed in het zich onzichtbaar en onhoorbaar verplaatsen. Wanneer zo iemand uit de gemeenschap wordt gestoten, is zijn vaardigheid voor de groep bij bijvoorbeeld de jacht uitgesloten. Daarmee ondervindt de groep meer schade dan alleen degene waarbij ingebroken is. Om de skills van de inbreker inzetbaar en nuttig te laten blijven voor de gemeenschap, richtte men zich op het herstel van schade en relatie in plaats van op vergelding en uitstoting. In bijvoorbeeld Amerika, waar daders snel en vrij lang worden uitgesloten van omgang met de ‘gezonde’ groep, puilen de gevangenissen meer en meer uit en moeten er steeds meer repressieve maatregelen worden genomen om de maatschappij veilig te houden.HerstelrechtIn Nederland neemt de interesse in dit model van herstelrecht (restorative justice) toe. Sinds de jaren tachtig zijn er verschillende initiatieven genomen om deze tegenhanger van het strafrecht een plaats te geven in onze samenleving. Zo is vanuit dit gedachtegoed bureau Slachtofferhulp ontstaan en ook een schadefonds geweldsmisdrijven. Het is nu in Nederland mogelijk je als slachtoffer in een strafzaak te ‘voegen’ en een civiele eis tot schadevergoeding in te dienen. Sinds een aantal jaar zijn politie en justitie verplicht slachtoffers op de hoogte te houden van het onderzoek en van de strafrechtelijke vervolging. En recent is daarbij gekomen dat slachtoffers ook het recht hebben een slachtofferverklaring af te leggen tijdens een strafzaak, in plaats van alleen maar als getuige antwoorden te geven.Overigens heeft het strafrecht natuurlijk wel een wetboek als basis en is er in het herstelrecht niet zoiets als een ‘herstelrecht-wetboek’. Er is een stroming binnen de rechtsgeleerdheid die vindt dat het recht een ander en hoger doel moet dienen dan alleen de dader te straffen en buiten te sluiten. Het is wel een stroming met duidelijke spelregels en dat hogere doel is te omschrijven als het voortbestaan van een gezonde en veilige, zich positief ontwikkelende samenleving. Gelet op de ontwikkelingen in de maatschappij zou het een goede zaak zijn ervoor te zorgen dat er morgen meer goede dingen gebeuren dan gisteren en van de lessen van de oude natuurvolken valt wellicht op dit terrein nog wel het een en ander te leren. Voor basisscholen is aan het model van herstelrecht aandacht gegeven in de publicatie ‘Een basis van respect’. Met handreikingen om als basisschool het herstelterecht als instrument in te zetten.Meer weten?Een basis van respect, H. Oostrik, KPC Groep, 2010
Let op: Dit artikel is meer dan vijf jaar geleden gepubliceerd en bevat wellicht incorrecte, onvolledige of ongeldige informatie.