Digitalisering biedt veel kansen, maar ook zorgen. Er is geen goed overzicht van de effecten van digitalisering. Dit leidt tot onduidelijkheid over de daadwerkelijke impact die digitalisering op onderwijskwaliteit heeft. Daarom moet er volgens het Rathenau Instituut in de samenleving een visie worden ontwikkeld op digitaal onderwijs. Ook is het volgens het instituut belangrijk om eisen te stellen aan digitaal onderwijs, ondersteuning te bieden en onderzoek te stimuleren.
Het onderwijs digitaliseert op allerlei manieren, meldt het rapport ‘Naar hoogwaardig digitaal onderwijs’. Er raken steeds meer digitale leermiddelen in gebruik waaronder adaptief leermateriaal, virtualrealitytoepassingen, kennisplatformen, educatieve gaming, digiboards en lesvormen met multimediatoepassingen. Ook op het vlak van leermanagement wordt met data gewerkt via bijvoorbeeld leermanagementsystemen, voortgangsdashboards en het uitvoeren van learning analytics op basis van verzamelde studiegegevens. Digitale middelen maken ook leren op afstand mogelijk. Tijd- en plaatsonafhankelijkheid maakt het onderwijs flexibeler, wat onder meer modularisering van het onderwijsaanbod op gang brengt.
Al deze ontwikkelingen beloven het onderwijs te verbeteren. Daarbij wordt digitalisering vaak in verband gebracht met het oplossen van een aantal urgente problemen waaronder het lerarentekort, dalende scores op lees- en rekenvaardigheid, toename van sociale ongelijkheid en suboptimale voorbereiding van kinderen en jongeren op deelname aan de veranderende maatschappij. Echter, het is minder duidelijk wat er in de praktijk van al deze beloften terechtkomt. Ook sorteert digitalisering niet alleen positieve effecten, maar ook negatieve, die aanleiding geven tot zorg.
Het Rathenau Instituut concludeert dat er geen duidelijke conclusie te trekken is over de leerwinst die er met digitale onderwijsmiddelen geboekt wordt. Op basis van zijn onderzoek komt het instituut tot twintig aanbevelingen voor partijen in het onderwijsveld om de invloed van digitalisering de komende jaren in goede banen te leiden. Deze aanbevelingen verdeelt Rathenau in vier actielijnen:
- visie ontwikkelen. Om adequaat met de kansen en zorgen omtrent digitalisering in het onderwijs om te gaan, is een toekomstgerichte digitaliseringsstrategie nodig op nationaal, sectoraal en lokaal niveau.
- eisen stellen aan digitale infrastructuur en datagebruik. Op korte termijn zijn landelijke afspraken nodig die eisen stellen aan de digitale infrastructuur en aan bepaalde vormen van datagebruik, zoals profilering.
- ondersteuning bieden. Op een aantal manieren is er landelijke steun nodig om lokaal goed te kunnen opereren. Het gaat hierbij om het regelen van gelijke beschikking over goede hardware en software, over het opleiden van digitaal bekwame docenten en over het doorvoeren van aanpassingen aan het onderwijsmodel.
- onderzoek stimuleren. Er is meer (praktijk)onderzoek nodig om te ontdekken welke aanpassingen het beste werken. Ook is er duidelijk behoefte aan meer onderzoek naar de leeropbrengst van digitaal onderwijs. Dit vraagt om landelijke regie, waarbinnen een belangrijke plaats wordt ingeruimd voor lokale praktijkervaringen en -inzichten.
Deze aanbevelingen vormen samen een stevige call to action. Het Rathenau instituut geeft aan dat juist in deze transitiefase er nog te sturen valt op de effecten van digitalisering die zich nu al voordoen. Wanneer er geen gehoor gegeven wordt aan de call to action verhoogt digitalisering waarschijnlijk niet de onderwijskwaliteit en krijgen de in dit rapport genoemde zorgen de overhand.
