Professioneel kapitaal
Andy Hargreaves en Michael Fullan schreven ‘Professional Capital’ in 2012. Het boek werd kort daarna door NTO-Effekt in het Nederlands vertaald. Een goede actie, omdat het een belangrijk en goed boek is dat – zoals de ondertitel zegt – de transformatie van het onderwijs in elke school voor ogen heeft.
Als je Fullan of Hargreaves zelf over hun boek hoort, beginnen ze hun betoog met een quote van Woody Allen: “Duidelijker dan ooit staan we als mensheid op een kruispunt in de geschiedenis. Het ene pad leidt tot totale en uiterste hopeloosheid, het andere pad leidt tot totale uitroeiing. Laten we bidden dat we de wijsheid hebben het juiste pad te kiezen.” Dat zegt genoeg over de urgentie die de heren voelen voor de noodzaak van deze publicatie. Het kenmerkt de auteurs, die overigens voor het eerst samen een boek schreven, en daar zijn ze niet alleen in. Zie ook David Hopkins, Luc Stevens en Ken Robinson: ze hebben het allemaal over het vastlopen van het onderwijs zoals dat vanuit de oude paradigma’s wordt georganiseerd.
De lezer moet zich dus realiseren dat de insteek van de schrijvers een systeembenadering is en dat ze daarmee op het hele onderwijssysteem doelen. Van leerkrachten tot en met het ministerie van Onderwijs, het hele systeem dient een transformatie te ondergaan. Hargreaves en Fullan betogen dat er daarvoor drie belangrijke samenhangende hefbomen zijn die bestaan uit meer dan de som der delen: menselijk kapitaal, sociaal kapitaal en besluitvormingskapitaal. Samengevat in de titel Professioneel kapitaal. De auteurs zetten hun kijk op de inhoud van vak leerkracht en de aard van lesgeven af tegen de ‘business-kijk’ hierop: technisch eenvoudig, korte studie, kan snel beheerst worden, moet door harde feiten gestuurd worden, gaat over enthousiasme, inspanning, talent en resultaten en kan vervangen worden door online instructie. Versus de visie van Hargreaves en Fullan: “Lesgeven is niet eendimensionaal. Het is een stuk minder eenvoudig dan de meeste mensen denken. Lesgeven is een baan, een vak. Het ligt eraan hoe je werk is vormgegeven, maar als je het dag in dag uit, jaar in jaar uit hetzelfde doet, zal dit uiteindelijk aan je te zien zijn. Lesgeven als een professional houdt in dat je een zware opleiding volgt, aan permanente educatie doet, openstaat voor feedback van collega’s, bewezen feiten respecteert, een open houding aanneemt naar ouders, streeft naar excellentie en veel meer doet dan in je contract is vastgelegd.” Daarmee doen de schrijvers recht aan het belang van het vak en nemen ze het serieus. Het boek is een must voor iedereen die zich met onderwijs wil bezighouden. De hele onderwijskolom moet zich afvragen of we in Nederland wel op de goede weg zijn met onze inspanningen. Leiden we niet op voor het verleden? Moeten we ons niet meer op de toekomst richten? Waarbij niet reproducerend leren, maar creativiteit centraal staat. En waarbij niet een systeem van controle, maar van vertrouwen in professionele leerkrachten het belangrijkste is. Hargreaves en Fullan hebben en geven het antwoord, de vraag is of wij dat antwoord begrijpen.
Professioneel kapitaal, de transformatie van het onderwijs in elke school
Andy Hargreaves en Michael Fullan, 2013, NTOEffekt, ISBN 978-90-78770-8.
Alle eerder verschenen boekbesprekingen zijn terug te vinden op www.avs.nl/vereniging/publicatiesenproducten/kaderprimair/boekbesprekingen
Let op: Dit artikel is meer dan vijf jaar geleden gepubliceerd en bevat wellicht incorrecte, onvolledige of ongeldige informatie.