Onderzoek Inspectie van het Onderwijs
Welke gevolgen hadden de coronamaatregelen voor het onderwijs? Uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs in alle sectoren van het onderwijs blijkt dat er over de hele linie minder zorgen over cognitieve achterstanden zijn dan in het begin van de pandemie. Wel ging er minder aandacht uit naar sociaal-maatschappelijke en sociaal-emotionele vaardigheden van leerlingen. Ook waren de gevolgen voor oudere leerlingen groter dan voor jonge leerlingen. Daarnaast bleven verschillen tussen groepen leerlingen bestaan.
Enkele bevindingen uit het onderzoek ‘Gevolgen van 16 maanden corona onderzoek’:
- Na 16 maanden corona blijkt dat de inhoudelijke focus veelal is gelegd op de cognitieve basisvaardigheden, op de kern van het curriculum, op taal en rekenen. Dit heeft voor groepen leerlingen zijn vruchten afgeworpen; er zijn minder zorgen over cognitieve achterstanden dan aan het begin van de pandemie verwacht werd.
- Het aanbod is tijdens de coronapandemie versmald, dit is merkbaar in de sociaal-maatschappelijke en sociaal-emotionele vaardigheden van leerlingen. De stages in het voortgezet (speciaal) onderwijs vervielen deels.
- De algemene lijn is dat de gevolgen voor oudere leerlingen en voor studenten groter zijn dan voor jonge leerlingen. Het gaat dan onder andere om negatief welbevinden, problemen met motivatie en concentratie, en een gebrek aan binding en contact. Hier speelt uiteraard een rol dat de maatregelen per sector en per leeftijdsgroep verschillend zijn geweest. Oudere leerlingen en studenten moesten veel langer op afstand onderwijs volgen. Het belang van fysiek onderwijs is opnieuw zeer duidelijk.
- De verschillen tussen groepen leerlingen en studenten blijven bestaan. De zorgen om de cognitieve en de sociaal-emotionele ontwikkeling zijn met name groot voor leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte, onder andere vanwege een complexe thuissituatie.
- Besturen speelden vooral een faciliterende en ondersteunende rol en gaven professionele ruimte aan scholen en opleidingen om flexibel in te spelen op de steeds veranderende situaties. Contact houden met leerlingen en het bieden van zo goed mogelijk onderwijs stonden voor hen centraal. Dit leidde ertoe dat schoolleiders en leraren maatwerk konden bieden aan hun leerlingen. Zij geven aan trots te zijn op wat er onder moeilijke omstandigheden en hoge werkdruk is bereikt.
- De maatregelen boden de kans om anders te werken in het onderwijs. Dat heeft inzichten opgeleverd over de aanpassingen die scholen in de toekomst willen behouden. Zo wordt er gepleit voor het behoud van kleinere klassen en voor intensievere persoonlijke begeleiding. Het verbeterde contact met ouders is ook een positieve uitkomst van de afgelopen periode. In sommige gevallen leveren de digitale middelen tijdswinst op, zoals teamvergaderingen en stagegesprekken op afstand. Een deel van de besturen ziet de coronaperiode als een springplank naar meer flexibiliteit en maatwerk in het onderwijs, bijvoorbeeld qua onderwijstijd en opleidingsvorm.
- Voor schoolleiders en leraren hebben de coronamaatregelen een hogere werkdruk en meer stress tot gevolg gehad. Zij hebben alles op alles gezet om het onderwijs door te laten gaan en geen leerling of student uit het oog te verliezen. Leraren geven aan trots te zijn op wat in de moeilijke omstandigheden is bereikt. Ondersteuning en persoonlijke aandacht vanuit het management, ook voor het welbevinden, hielpen daarbij.
- Het is op dit moment moeilijk te voorspellen wat de coronamaatregelen op de lange termijn betekenen voor leerlingen. Denk daarbij aan hun ontwikkeling, hun schoolloopbaan, hun start op de arbeidsmarkt en hun welzijn.
Per sector is er een factsheet waarin op hoofdlijnen de bevindingen van het onderzoek staan. In elke factsheet staan links naar meer verdiepende teksten en zijn technische rapporten te downloaden.
Het onderzoek
In de 16 maanden van half maart 2020 tot aan de zomer 2021 konden scholen en instellingen alleen onderwijs geven volgens de toen geldende coronamaatregelen. Die troffen alle sectoren, maar verschilden per sector wel van aard, duur en periode. In het voorjaar van 2021 heeft de Onderwijsinspectie onderzoek gedaan naar de gevolgen van deze crisis, waarbij zij leerlingen/studenten, docenten en andere medewerkers, schoolleiders en besturen bevroeg op hun ervaringen en inzichten. In de Staat van het Onderwijs in april 2022 komt de Onderwijsinspectie terug op de gevolgen van de coronacrisis.
