‘Kinderen vleugels geven’
Hoe stemmen we het onderwijs af op een snel veranderende wereld met telkens nieuwe vraagstukken? Hoe maak je nieuwe generaties kinderen en leerkrachten wegwijs in een groeiende kennismaatschappij? Scholen staan, met de curriculumherziening in het vizier, voor de uitdaging leerlingen onder andere 21e eeuwse vaardigheden te leren. “Laat methodisch werken los waar het kan en verbind vakken met elkaar.”
“Richt je daarbij op talentontwikkeling, zelfontplooiing en intrinsieke motivatie van kinderen”, steekt een enthousiaste Frank Groot, schoolleider van cbs De Kraanvogel in Almere, van wal. Hij heeft gekozen voor een projectmatige manier van werken via Leskracht, waarbij leerlingen in grote mate invloed hebben op hoe ze willen leren. “Leren moet zich ontwikkelen vanuit een natuurlijke interesse. Vanuit nieuwsgierigheid moet je kinderen prikkelen. Talentontwikkeling en persoonsvorming zijn essentiële doelen van het onderwijs.” De projectmatige en vakoverstijgende manier van werken via Leskracht – een werkwijze binnen wereldoriëntatie – is gericht op levensecht leren. Kinderen doen ervaring op door zelf onderzoeksvragen te stellen en samen op zoek te gaan naar informatie uit diverse bronnen. Ze leren oplossingsgericht te zijn, kritisch te denken, samen te werken, open te staan voor andere zienswijzen en hun creativiteit aan te boren. “Allemaal life time skills die ze nodig hebben om verder te komen.” De Kraanvogel is sinds 2014 overgestapt van methodisch werken in een traditionele school naar projectmatig onderwijs in een vernieuwende school. De taalmethode werd met de invoering van Leskracht ook de deur gewezen. Inmiddels hebben ruim vijftig scholen in Nederland deze werkwijze omarmd.
Ontdekkingsreis
Onderwijsspecialist Astrid Timmermans legt uit hoe zij Leskracht heeft ontwikkeld vanuit haar visie op leren: “Traditionele methodes zijn gericht op kennisoverdracht, zoals vragen beantwoorden. Uit breinonderzoeken blijkt echter dat ieder individu een eigen manier heeft om informatie te coderen en naar zich toe te trekken. Sommige kinderen leren makkelijker via audiovisuele bronnen of nemen kennis beter op bij veel lichaamsbeweging. Maak ze mede-eigenaar van hun eigen leerproces en sluit aan bij hun interesses, met een effectiever leerresultaat als gevolg.” Ze beschrijft leren als een ontdekkingsreis die plaatsvindt vanuit de behoefte tot zelfontplooiing. “Laat kinderen zelf keuzes maken, ook in de manier van kennis aanleren en vaardigheden ontwikkelen.” In de vorm die bij het kind past (via bijvoorbeeld een filmpje, rap, game, animatie of interview) en in samenwerking met andere leerlingen, gebruikmakend van elkaars talenten. “Het is belangrijk kinderen in hun waarde te laten.”
Samenhang
Landelijk gezien is Leskracht een van de vijf à zes programma’s waarmee thematisch, los van de reguliere methodes, gewerkt kan worden aan 21e eeuwse vaardigheden. Volgens Martin Klein Tank van SLO – nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling – geven steeds meer scholen te kennen losser van methodes te willen werken, vooral bij wereldoriënterende vakken. Maar ze zoeken daarbij wel naar houvast. “Welke inhoud is geschikt? Hoe kun je thematiseren? Leskracht speelt daar op in. Onderwijsinhouden van onder andere wereldoriëntatie, taal en rekenen worden hier in samenhang aangeboden en met 21e eeuwse vaardigheden geïntegreerd.”
Vanuit de kerndoelen, als wettelijk kader, wordt vormgegeven aan de inhoud. Aan deze tien jaar oude kerndoelen heeft Leskracht zelf onderwerpen toegevoegd en onderdelen aangepast. Groot: “Wij stellen doelen met de kinderen, om pas daarna verder te gaan met onderzoeken. Dat blijkt een vruchtbare manier van werken. De leerkracht wordt voor een deel ontzorgd en kan tegelijkertijd zelf keuzes maken.”
Volgens Groot hebben veel schoolleiders weinig zicht op de kerndoelen en leerlijnen. “In de praktijk zijn ze vaak meer managers dan visionaire leiders.” Als Groot zichzelf al als manager ziet, dan is het wel by walking around. Hij heeft geen bureau, gaat de werkvloer op en organiseert geen vergaderingen. “Schoolleiders worden aangenomen om goed onderwijs te creëren.” Hij raadt scholen aan om andere scholen te bezoeken, zoals dit jaar ook twintig scholen De Kraanvogel bezochten om hun werkwijze te bekijken. Wat hem steekt, is dat er nog zoveel leerkrachten zijn voor wie de 21e eeuwse vaardigheden nog onbekend terrein zijn. Klein Tank van SLO constateert dat er in onderwijsland een mooie beweging in gang is gezet met programma’s zoals Leskracht. “Hiermee wordt het curriculum weer in handen van de leerkracht gelegd en kan het goed aansluiten op de ontwikkeling van het kind.”
Lef
“Te veel scholen in Nederland werken nog methodisch. Laat het los. Benut meer de creativiteit en de talenten van kinderen”, benadrukt Groot. “Wacht niet tot 2032, dat is te laat.” Groot beschouwt het eindadvies van Onderwijs2032 als mosterd na de maaltijd. “Het is niet vernieuwend. Wij werken al lang aan 21e eeuwse vaardigheden.” Als voorbeeld noemt hij de robots Dash & Dot, die hun intrede in de school hebben gedaan om zo ict-geletterdheid (via een leerlijn programmeren) nog meer inhoud te geven. De ambitieuze en bevlogen schoolleider geeft aan dat je voor zo’n omslag wel lef moet hebben en een duidelijke visie. Zijn stappenplan tot 2019 is al gemaakt. “Zonder visie, commitment en teamwork kun je net zo goed stoppen. Mijn team is helemaal om.” Ook ouders worden bij het visietraject betrokken en tijdens schooltijd uitgenodigd voor presentaties van hun kinderen. Op De Kraanvogel heerst een ‘ja, en….cultuur’, waarbij leerkrachten uitgedaagd worden om suggesties te geven. Het is een lerende organisatie.
Van leerkrachten vraagt deze nieuwe manier van lesgeven een andere houding. Groot heeft, samen met Leskracht-bedenkster Timmermans, de leerkrachten hierin getraind. Leerkrachten krijgen een meer coachende rol, waarin ze moeten leren de juiste vragen te stellen, te stimuleren en vertrouwen te geven. De instructie is anders dan voorheen en het onderwijs meer vraaggericht en gepersonaliseerd. Bij rekenen mogen de kinderen van groep 7 en 8 zich bijvoorbeeld inschrijven voor wel of geen instructie. De social media-app Pinterest wordt daarbij gebruikt om de rekendoelen visueel te maken. Spelenderwijs worden zo de doelen van het rekenen op een andere manier bereikt. Groot: “Kinderen kunnen bij ons zelf inhoud geven aan hoe ze willen leren en presenteren. Er is ruimte voor talentontwikkeling en leren van elkaars kwaliteiten. De Kraanvogel geeft kinderen letterlijk vleugels.” _
Meer weten?
www.leskracht.nl en www.dekraanvogel.nl