Keuze-uitstel vervolgonderwijs heeft positief effect
Latere selectie van leerlingen verhoogt deelname aan hoger onderwijs
Het selecteren van leerlingen direct na het basisonderwijs heeft negatieve gevolgen voor de deelname aan het hoger en wetenschappelijk onderwijs in Nederland. Dit concluderen onderzoekers van het Centraal Planbureau in de studie `The effect of early tracking on participation in higher education´.
Voor leerlingen met een mavoadvies leidt uitstel van keuze met één of twee jaar voor een bepaald type vervolgonderwijs tot een toename van de kans op het behalen van een hogeronderwijsdiploma van 22 naar 26 procent. De deelname aan het hoger onderwijs door leerlingen met een havo-advies wordt hierdoor niet negatief beïnvloed.
Vroege selectie
Het Nederlands onderwijs kent een relatief vroege selectie van leerlingen. Na het verlaten van het basisonderwijs stromen leerlingen door naar verschillende niveaus binnen het voortgezet onderwijs. In veel andere landen, zoals de Scandinavische landen, worden leerlingen van verschillend niveau langer bij elkaar gehouden. Eerder al stelde de OESO dat deze vroege selectie een belangrijke barrière vormt voor de groei van de deelname aan het hoger onderwijs in ons land. Op sommige scholen in Nederland worden leerlingen direct geselecteerd in klassen van verschillend niveau. Andere scholen bieden één- of tweejarige gecombineerde brugklassen aan, waarin leerlingen bij elkaar gehouden worden voordat ze naar een specifiek onderwijsniveau gaan. De keuze voor een bepaald onderwijsniveau wordt hiermee met één of twee jaar uitgesteld.
Meeste nadeel
De CPB-studie richtte zich voornamelijk op leerlingen met een mavo-advies, omdat deze groep het meest van belang is in het licht van de uitspraak van de OESO. Als er inderdaad een nadelig effect bestaat van vroege selectie, mag worden verwacht dat de leerlingen met een mavo-advies die direct naar een mavoklas gaan – en daarmee geen directe aansluiting meer hebben op het hoger onderwijs – hier het meeste nadeel van ondervinden. Voor leerlingen met een mavo-advies blijkt dat uitstel van keuze zowel de deelname aan het hoger onderwijs als het afronden van het hoger onderwijs significant doet toenemen. Uitstel van keuze leidt gemiddeld tot een verhoging van de instroom in het hoger onderwijs van 35 tot 39 procent voor deze groep. Daarnaast blijkt dat leerlingen met een mavoadvies, die in een gecombineerde brugklas instromen, er gemiddeld bijna een half jaar korter over doen om het hoger onderwijs te bereiken.
Verklaring
Een mogelijke verklaring voor positieve effecten van keuzeuitstel voor leerlingen met een mavo-advies is dat dit de mogelijkheid biedt direct na de gecombineerde brugklas naar de havo te gaan, die een directe aansluiting op het hoger onderwijs heeft. Leerlingen krijgen dus langer de tijd om het voor hen optimale niveau te bepalen en houden langer uitzicht op doorstroom naar het hoger onderwijs. Andere mogelijke verklaringen voor de gevonden effecten zijn verschillen in onderwijsaanbod en verschillen in het niveau van klasgenoten.
In de studie is gebruik gemaakt van leerlingcohorten die in 1989, 1993 en 1999 instroomden in het voortgezet onderwijs (gegevens over de periode na de invoering van het vmbo zijn nog niet compleet. De publicatie is (gratis) beschikbaar als PDF-bestand op www.cpb.nl.