Jubileumcongres maakt korte metten met zelfzuchtige leider
Harry Potter, Robin Hood en Willie Wortel verdiepen zich in leiderschap
´Een nieuwe lente, een nieuw geluid´, zo luidt dagvoorzitter Inge Diepman het 15e AVS congres `Leiderschap in Lage Landen´ positief in. Maar met de recente kabinetscrisis in het achterhoofd zijn er ook kritische geluiden te horen. De egoïstische leider wordt in de lezingen en discussies onder vuur genomen en alom klinkt de roep om gedeeld leiderschap.
Waar tot de twintigste eeuw een leider vooral een manager was, vraagt de huidige tijd om leiders die in staat zijn de kracht van hun team aan te boren. Dat betekent samenwerking in plaats van heldhaftigheid, benadrukt AVS-voorzitter Ton Duif in zijn jaarrede. Om de complexere samenleving het hoofd te bieden moeten we overgaan tot distributive leiderschap, stelt Duif. “Daarmee voorkom je bovendien dat als een leider vertrekt alles tot stilstand komt.” Of hij daarmee een kritische vingerwijzing doet naar het demissionaire kabinet laat hij in het midden, maar de ruim 1.200 aanwezigen knikken instemmend bij zijn verhaal.
Twee woorden, drie lettergrepen
Voor het eerst in vijftien jaar is gekozen voor het opdelen van de congresdag in vier routes, getiteld Zakelijk realisme, Borging & reflectie, Idealisme en Inspiratie. Om die routes te visualiseren is aan leerlingen van basisschool De Vlinder in Houten gevraagd een spelletje Hints met de congresgangers te spelen. “Konijn…, haas…, Paashaas?” Nee, het is een wortel die een van de leerlingen probeert uit te beelden. Willie Wortel is het woord dat de kinderen in verband brengen met de route Borging & reflectie. Robin Hood, die voor idealisme staat, wordt sneller geraden. Evenals Harry Potter als het gaat om inspiratie. De zakelijk-realisten krijgen het woord `beltegoed´ opgeplakt. “Moeten wij realisten het weer eens zonder een leider stellen”, grapt een deelnemer.
Optocht
“Goede leiders moeten de ruimte aan anderen laten”, is ook de boodschap van Paul Bemelen, een van de vier plenaire inleiders. Hij illustreert dit met een voorbeeld uit de tijd dat hij zelf als docent zijn liefde voor het Kröller-Müller museum overbracht op een groep leerlingen. De enthousiast geworden leerlingen vroegen of ze het museum konden bezoeken. `Als jullie het kunnen organiseren´, was het antwoord. Daarop organiseerden de leerlingen een autowasdag om geld te verzamelen voor de excursie. “Ik was slechts degene die de optocht liet ontstaan.”
Kleinschaligheid
Tussen de workshops en presentaties door is er, wederom voor het eerst, de mogelijkheid om individueel advies in te winnen bij diverse thematische inloopsessies. Niet van elke inloopsessie wordt heel gretig gebruik gemaakt. Veel schoolleiders gebruiken de `vrije tijd´ in het volle programma om even rustig met collega´s van gedachten kunnen wisselen. De schoolleiders die aanschuiven bij de inloopsessie over de inzet van combifunctionarissen komen echter juist vanwege de kleinschaligheid goed aan hun trekken. Ook op de informatiemarkt wordt druk advies ingewonnen over bijscholing, voor- en naschoolse opvang, pensioen, et cetera. Onder meer bij de AVS-stand.
Je bent wat je verdient
Hoogleraar psycholoog Jaap van Muijen verhaalt over de beursschandalen die volgens hem toegeschreven moeten worden aan leiders die zichzelf niet ondergeschikt kunnen maken aan het grotere belang. “Dat komt omdat we in het onderwijs sterk gestuurd hebben op talent. We wilden naar Amerikaans voorbeeld leiders laten uitstijgen boven de massa. Daarmee hebben we een cultuur gecreëerd waarbij je salaris je status bepaalt: `Je bent wat je verdient´. Terwijl goede leiders juist het ego moeten proberen los te laten en een cultuur van commitment moeten kweken.”
Champagne als iets mislukt
Journalist Joris Luyendijk, die op een boeiende manier zijn persoonlijke veranderingsprocessen onder de aandacht brengt van het grote publiek, wil zijn toehoorders vooral tips geven over het omgaan met tegenstanders. “Als je zaken wilt veranderen, loop je steevast tegen hindernissen aan van mensen uit je omgeving: negeren (`wat jij wil kan niet´), ontkennen (`het is helemaal niet zo erg´), bagatelliseren (`kom nou, de wereld vergaat niet´), cultuuromslag (`voor wat jij wil is een cultuuromslag nodig´) en tot slot het ridiculiseren (`je bent gewoon gek´).” Om Luyendijks eigen missie voor de milieuvriendelijke auto voort te zetten, is hij bij een aantal milieuexperts te rade gegaan. Een Duitse voorvechter voor zonne-energie adviseerde hem nooit in gesprek te gaan met tegenstanders, omdat die `je alleen maar van je pad afhouden´. Een Amerikaanse energiespecialist adviseert vooral om met humor te werk te blijven gaan: `Je moet de champagne opentrekken als het weer eens mislukt´.
Sturen op uitkomsten
Leidinggeven is sturen op uitkomsten, stelt illusionist George Parker. “Ik leer mijn kinderen vooraf te bepalen welke cijfers ze op hun rapport willen hebben. Mijn zoon wilde een 9 voor Engels en een 6 voor scheikunde. Ik zorg er dan beslist voor dat hij geen 8 voor Engels krijgt en zeker geen 7 voor scheikunde”, grapt Parker. De humoristische Parker weet met inzet van goocheltrucs en ironische metaforen zijn stelling kracht bij te zetten. “Leidinggeven is complex, omdat wat je er als leider in stopt, vaak niet overeenkomt met wat eruit komt. Dat komt omdat er een lange tijd zit tussen implementeren en de uitkomsten. Bovendien zien de uitkomsten er vaak anders uit dan verwacht. Vergelijk het met eten en poep. Als het eruit komt, ben je vaak al vergeten wat je erin gestopt hebt en bovendien ruikt het anders en het ziet het er totaal anders uit.”
De deelnemers die bij de lunchpauze aangaven het toch wel een erg druk programma te vinden, laten na het verhaal van Parker weten weer helemaal opgeladen te zijn. “Zo iemand moeten we een keer bij ons op school uitnodigen,” zegt een schoolleider tegen zijn collega. “Nee, we moeten zorgen dat we zelf die optocht organiseren”, krijgt hij als reactie. Tijdens de plenaire afsluiting – eveneens een nieuw onderdeel – blijkt uit het ruimhartige applaus dat de Willie Wortels, Robin Hoods en Harry Potters deze dag geïnspireerd zijn geraakt en ook de zakelijk-realisten hebben hun beltegoed flink opgeladen. Het jubileumcongres heeft de leiders uit de lage landen duidelijk weten te bewegen. “Ze lieten allemaal hun pen vallen”, schrijven de leerlingen van basisschool De Vlinder in hun verslag (zie www.rkbs-de-vlinder.nl). De nostalgische klanken van de Haagse band Gruppo Sportivo en een heerlijk diner voor de overblijvers bezorgden de dag een waardige afsluiting.
Let op: Dit artikel is meer dan vijf jaar geleden gepubliceerd en bevat wellicht incorrecte, onvolledige of ongeldige informatie.
