Wat hebben schoolleiders nodig om hun vak aantrekkelijk, beheersbaar en inspirerend te maken en te houden? Dat staat centraal in het project Toekomstagenda Schoolleiders, waarvan de opbrengst in de eerste helft van 2021 wordt aangeboden aan minister Slob. Onder andere in digitale denksessies geven schoolleiders input voor deze agenda en oefenen daarmee invloed uit op de totstandkoming van nieuw beleid.
“De basisopdracht van een school lijkt steeds breder te worden en past onmogelijk binnen de uren”, geeft een deelnemer aan de digitale denksessie van 30 oktober 2020 aan. Veel samenlevingsvraagstukken worden geprojecteerd op het onderwijs. De kwaliteitseisen en de druk op de lesuren en daarmee op de professionals worden met de dag groter. Het is duidelijk dat daarmee de rol van de schoolleider de afgelopen jaren ook sterk is veranderd. “Er wordt inderdaad veel van de schoolleider gevraagd”, geeft gespreksleider Henk Derks aan. “De leefwereld van het kind kent een aantal dimensies, zoals het gezin, school, de wijk en de virtuele wereld. De schoolleider staat midden in dat speelveld en is intermediair tussen de school of het kindcentrum, de bestuurlijke organisatie(s) en de maatschappelijke ontwikkeling. Waar de schoolleider voorheen vooral gericht kon zijn op de interne organisatie, ligt er nu een veel breder pakket waar de schoolleider de verantwoordelijkheid voor heeft en op moet acteren. Soms voelt het als een spagaat, maar er liggen veel kansen. De schoolleider kan maximaal invloed uitoefenen en mee richting geven aan de kwaliteit van de leef- en ontwikkelomgeving van kinderen. Derks leidt de digitale denksessie samen met Juul van den Boomen, die teams begeleidt bij onder meer veranderingsprocessen.
Van den Boomen vraagt de deelnemers of ze voorbeelden kunnen geven van hun spagaat- en ‘spin in het web’-functie. “Ik ben veel tijd kwijt aan brandjes blussen”, geeft iemand aan. “De bezetting rond krijgen en het regelen van vervanging is de dagelijkse praktijk.” En: “Het ontbreekt ook vaak aan de ruimte die je krijgt van je schoolbestuur om dingen uit te voeren.” Door al die operationele taken is er ook weinig tijd voor visieontwikkeling.
De coronatijd heeft in die zin veel opgeleverd. “Tijdens de schoolsluiting was er ineens veel tijd om met je team in gesprek te gaan en de mogelijkheden te bespreken. Dat leidde tot snelle oplossingen die echt waardevol waren voor de leerlingen, zoals op gebied van afstandsonderwijs.” Een andere deelnemer voegt toe: “We konden ons richten op wat echt nodig was om de leerlingen te begeleiden. Dus tijd en urgentie kan leiden tot een andere aanpak en snelle veranderingen, waarvan we voorheen dachten dat we daarvoor veel meer tijd nodig hadden.” Ook geven de deelnemers aan dat ze blij en trots zijn hoe het gegaan is en daar nog steeds op (willen) voortbouwen. “We hebben nu meer digitale mogelijkheden. En ouders waren nog nooit zo betrokken als in de coronatijd!”
Uit een korte inventarisatie van belangrijke onderwerpen voor de Toekomstagenda Schoolleiders komen zaken naar voren als: belemmerende regelgeving, inclusiever onderwijs, meer mogelijkheden voor een diverse teamsamenstelling en het weghalen van schotten tussen onderwijs, kinderopvang en jeugdzorg.
Digitale geeltjes
Na het algemene deel van de digitale denksessie gaan de deelnemers in groepjes oftewel ‘break-outrooms’ uiteen en gaan ze dieper in op wat er in de Toekomstagenda Schoolleiders niet mag ontbreken. Dit geven ze aan op zogenaamde padlets, een soort digitale ‘geeltjes’ waarop je notities kunt maken. Onderwerpen die genoteerd worden zijn onder andere: onderwijs flexibel organiseren en toekomstbestendig maken, ontschotting en vertrouwen, een sterke rol van de schoolleider, goede beeldvorming en facilitering voor meer ruimte, betere afstemming en samenwerking tussen opleidingen en scholen. Hierbij komen vragen aan bod als: hoe bouw je flexibiliteit in het onderwijs in om aan te blijven sluiten bij de ontwikkelingen in de samenleving en toekomstbestendig onderwijs en hoe haal je schotten weg tussen school, voorschool, bso en jeugdzorg? En: hoe geef je bij je bestuur aan dat je meer ruimte wilt voor visieontwikkeling en sturen op het grote geheel? De deelnemers geven aan dat de rol en het beroep van schoolleider zichtbaarder moet worden in de maatschappij. Ook autonomie is belangrijk: “Ik wil aan de voorkant zitten als het over Passend onderwijs gaat: geef de schoolleider de ruimte en het geld om het waar te maken. Durf te vertrouwen en minder te controleren en meten.”
Na de break-outsessies komen de groepjes weer bijeen om een aantal onderwerpen gezamenlijk te bespreken, waarbij tips en ideeën komen bovendrijven. “Goede communicatie met je bestuur is essentieel. Er bestaan veel subsidiestromen naast elkaar: ontschotting is nodig. Als schoolleider moet je soms durven loslaten, over regels heen stappen. Je staat voor een enorme taak, er wordt veel van je gevraagd. Je moet ook grenzen durven stellen, kunnen delegeren. Denk aan gespreid leiderschap.” Derks geeft aan dat de schoolleider in de versnipperde uitvoeringsorganisaties in de positie zit om verbinding en daarmee het verschil te maken. Van den Boomen: “Schoolleiders moeten met elkaar een beeld vormen waar ze met de school en de rol van de schoolleider naartoe willen, dan gaat het ‘hoe’ zich wel ontvouwen.” De deelnemers aan de digitale sessie(s) fungeren daarbij ook als ambassadeurs van de Toekomstagenda Schoolleiders.
Meedoen?
Op www.deleiderschapsagenda.nl staan onder andere de tot nu toe ingediende punten voor de Toekomstagenda Schoolleiders, inclusief de input van de digitale sessies. Je kunt daar ook zelf je punten indienen en/of je nog aanmelden voor een digitale sessie (2 en 8 december 2020). Zo’n sessie voor je eigen groep directeuren/schoolleiders organiseren? Mail dan naar info@deleiderschapsagenda.nl en het wordt gefaciliteerd!
Opbrengsten
Voordat de coronacrisis uitbrak, organiseerde de AVS al diverse bijeenkomsten over de Toekomstagenda Schoolleiders (een kick off in november 2019, een symposium in januari 2020). Met de digitale denksessies die de AVS vanaf oktober 2020 faciliteert en waar een schoolleider individueel of samen met een team directeuren aan kan deelnemen, heeft het project een doorstart gemaakt. Alle opbrengsten worden verwerkt in de Toekomstagenda. In het project werkt de AVS samen met de PO-Raad, Schoolleidersregister PO, AOb, CNV Schoolleiders en OCW.
Links
- www.deleiderschapsagenda.nl
- www.avs.nl/toekomstagenda
- www.ondernemendleiderschap.nl (ontschotten in het sociale domein)
Interessant?
Dit artikel stond in Kader, het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden maandelijks ontvangen. AVS komt op voor de belangen van schoolleiders in het basis- en voortgezet onderwijs. Word ook lid of abonnee, ontvang voortaan iedere maand een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.
