22.05.21

Hoe uit incidenteel geld toch structureel effect te halen valt

‘Dit is ook een kans om met geld daadwerkelijk iets te betekenen’

Fijn, 8,5 miljard om corona-achterstanden weg te werken, maar hoe kun je met dit incidentele geld toch een langdurig effect bewerkstelligen? Een ronde langs de politiek-bestuurlijke kant van het veld toont eensgezindheid: door besteding bínnen scholen, duurzame vernieuwingen, lage administratieve lasten en een minder rigide einddatum.

Ruim 70 procent van de schoolleiders is wel blij dat ze met het team en onder leiding van de directie kunnen beslissen waar het geld aan wordt besteed. En 58 procent is tevreden met het bedrag. Ter relativering van de uitkomsten, 56 procent heeft nog geen goed beeld van de regeling. Ook de PO-Raad ziet luidens haar website het Nationaal Programma Onderwijs als een mooi begin van een gezamenlijke lange-termijnagenda: “Laat het het begin zijn van een meerjarige investeringsagenda voor het onderwijs en een lerende manier van beleidsvoering. Zo kunnen we de grote vraagstukken in het onderwijs oplossen en de kwaliteit duurzaam verbeteren. Het primair onderwijs gaat hier de komende tweeëneenhalf jaar flink mee aan de slag, maar voor een langdurend effect is ook na 2023 een investering in de structurele financiële bekostiging nodig om de onderwijskwaliteit op peil te brengen en houden.”

Extra argument door corona

VO-raad-voorzitter Paul Rosenmöller is ook blij dat er na de miljardensteun voor het bedrijfsleven nu ook substantieel geld naar het onderwijs gaat. “Positief dat er oog is voor de vertraging die veel leerlingen oplopen door corona. Kansenongelijkheid was er natuurlijk al veel langer, maar die wordt uitvergroot door corona. Deels kunnen we de gelden dan ook benutten voor de lopende agenda, voor een beweging die al gaande was.” Rosenmöller denkt bijvoorbeeld aan het uitstellen van de selectie in de overgang tussen PO en VO. “Daarvoor hebben we door corona nu een extra argument. We hebben al afgesproken dat scholen zo kansrijk mogelijk adviseren en plaatsen. Te beginnen met de leerlingen uit groep 8 van dit jaar. Maar ook door dakpanklassen en brede brugklassen, die tal van scholen inmiddels hebben, kunnen we de huidige brugklassers meer kansen geven.”

Minder rigide einddatum

Toch klinkt ook bij Rosenmöller kritiek, vergelijkbaar met die van de gepeilde schoolleiders: is die termijn van tweeëneenhalf jaar wel verstandig? En het incidentele karakter van de gelden? “Niet alles hoeft structureel, maar er zijn ook structurele vraagstukken. Daar is structureel geld voor nodig. Daarvoor moeten wij nog met het nieuwe kabinet in de slag. Met andere partijen in het onderwijs moeten we de handen ineenslaan voor een gezamenlijk pleidooi. Dat kan de onderwijswereld, dat hebben we al eerder laten zien en dit is het goede moment om in gesprek te gaan.”

Tandvlees

AVS-voorzitter Petra van Haren is het daarmee eens. Ook zij zet vraagtekens bij het tijdpad. “Corona is nog niet achter de rug. Scholen zitten er middenin, met klassen die naar huis gestuurd worden, met tegelijkertijd online en fysiek les. Om voor de zomer al een analyse te hebben van wat nodig is, is veel gevraagd voor een sector die al op zijn tandvlees loopt. Het ziet er

gelukkig naar uit dat er een beetje lucht komt door het tijdpad over de zomervakantie heen te tillen. Bovendien weten we niet of er na de derde golf nog een vierde golf komt. We moeten meebewegen met de coronasituatie.”

Zeker in het VO lopen de achterstanden alleen nog maar verder op, ziet Rosenmöller. “Leerlingen gaan nog niet eens alle dagen naar school. De analyse over achterstanden die je nu maakt, is daarom over twee maanden alweer verouderd.” Beiden vinden dat de einddatum minder rigide vastgelegd moet worden.

Verbaasd

Maar dat er wat moet gebeuren, is voor alle partijen duidelijk. In die zin is Petra van Haren ook wel verbaasd. “Jaren was het onmogelijk om de 1,5 miljard die wij vroegen te krijgen. Nu opeens is er 8,5 miljard. De valkuil is inderdaad dat dit tijdelijk geld is. We moeten proberen er zoveel mogelijk uit te halen door professionalisering, door innovaties die blijvend zijn.” Dit is een kans, stelt de AVS-voorzitter: “Een kans om met geld daadwerkelijk iets te betekenen. Als we aantonen dat ons dat lukt, zie ik de politiek nog niet zo snel zeggen dat ze ermee wil stoppen. Daartoe zal ik politici dan uitdagen. Dat is trouwens tegelijkertijd ook een uitdaging voor de sector. Als dit geld niet effectief ingezet blijkt te worden, kun je je daarna niet meer hard maken voor meer geld. Dat betekent dat we het heel goed moeten doen. We staan weliswaar met 1-0 achter vanwege lerarentekorten en schoolleiderstekorten, maar we moeten zorgen dat we straks met 4-2 voorstaan.”

Parlementaire enquête

Natuurlijk moeten we aan de belastingbetaler laten zien dat het geld goed besteed wordt, vindt ook Paul Rosenmöller. “Maar dan moeten we wel weten waarop we afgerekend worden. Dat moet loepzuiver en glashelder zijn, met zo min mogelijk administratieve lasten. Daarover moet aan de voorkant overeenstemming zijn, zodat we niet de discussie achteraf krijgen. Geen vraagstuk dat later oppopt en tot een parlementaire enquête gaat leiden.” Ook de Algemene Rekenkamer heeft de Tweede Kamer en de betrokken minister van OCW opgeroepen te zorgen dat de € 8,5 miljard aan de juiste doelen besteed wordt: “Hiervoor is het nodig concrete en duidelijke maatschappelijke doelstellingen van het Nationaal Programma Onderwijs op te stellen.”

Nieuwe coalitie

Het is lastig, vindt Tweede Kamerlid en onderwijswoordvoerder voor GroenLinks Lisa Westerveld, die ook pleit voor niet te veel administratieve lasten: “De Rekenkamer wil op macroniveau natuurlijk weten wat er met het geld gebeurt, maar veel belangrijker is dat men op schoolniveau weet wat er met het geld gebeurt en het personeel betrokken is. Schoolleiders en docenten weten beter dan wij wat er nodig is.” Voor Westerveld is het vooral belangrijk dat het geld in het onderwijs blijft en daar een duurzaam langetermijneffect heeft – en dus niet weglekt naar commerciële bijlesbureaus. En ook zij had liever structureel geld gehad, want van incidenteel geld kun je geen mensen aannemen. Ze hoopt op een nieuwe coalitie die wil investeren in onderwijs. “Maar ik zeg het heel vaak tegen onderwijsmensen: nog steeds stemt een heel groot deel van de Nederlanders op partijen die dat niet willen. Die partijen moeten we overtuigen dat het loont om te investeren in onderwijs en daarmee in het voorkomen van achterstanden.”

Interessant?
Dit artikel stond in KADER , het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden exclusief ontvangen. Wil jij ook KADER op de deurmat hebben? Word ook lid of abonnee, ontvang voortaan een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.