‘Herijking visie op funderend onderwijs nodig’
Zo’n duizend schoolleiders, bestuurders en onderwijsexperts ontmoetten elkaar tijdens het AVS-congres 2016 op 18 maart. Ervaringen uitwisselen, nieuwe kennis en inzichten opdoen en elkaar inspireren staan voorop. Een impressie.
“Het funderend onderwijs is de basis van een goede schoolloopbaan”, zegt Petra van Haren, voorzitter van de Algemene Vereniging Schoolleiders in haar jaarrede. “Binnen de sector onderwijs heeft het primair onderwijs het grootste aantal leerlingen, leerkrachten en instellingen, maar het kleinste aandeel in het onderwijsbudget. De klassen zijn vol, er zijn weinig middelen voor extra ondersteuning en leraren, directeuren en ander personeel worden lager betaald dan bijvoorbeeld hun collega’s in het vo, ook als het opleidingsniveau gelijk of hoger is.” Ze pleit daarom voor een herijking van de visie op funderend onderwijs en – daarmee samenhangend – andere politieke en financiële keuzes.
Continuïteit zonder knelpunten
Ook gaat Van Haren in op het knelpunt van vervanging. Wanneer leraren afwezig zijn, moeten de werkzaamheden worden overgenomen zonder dat leerlingen of collega’s daaronder te lijden hebben, staat in de cao’s. De Regionale Transfercentra vangen inderdaad de structurele vervangingenbehoefte op. “Maar helaas is het geen oplossing voor het probleem van de piekvervanging. De Wet Werk en zekerheid veroorzaakt juist extra zorgen als het gaat om kortdurende benoemingen van invallers. De AVS vindt dat dit moet worden opgelost. Continuïteit zonder knelpunten moet gewaarborgd zijn.” Met deze woorden oogst Van Haren instemmend applaus.
Er is ook positief nieuws. Zo blijkt uit het rapport ‘Education at a Glance’ van 2015 dat Nederlandse scholen het goed doen. “Toch blijven schoolleiders zich inspannen om het onderwijs te verbeteren. Op scholen die zich voortdurend ontwikkelen én waar een inspirerende schoolleider is, ervaren leraren en leerlingen meer eigenaarschap en zijn zij gemotiveerder. De leerling staat centraal en daar mogen we trots op zijn.”
Vragend veranderen
Stel dat je opnieuw het onderwijs zou uitvinden. Hoe zou dat er dan uitzien, stelt Claire Boonstra aan de orde in de centrale inleiding. “Er is een oneindig spectrum aan talenten, interesses en kwaliteiten. Er is ook een oneindig aantal rollen die je in je leven kunt vervullen. Het is daarom belangrijk dat kinderen al hun talenten kunnen ontwikkelen.” Van aanpassen aan het gemiddelde worden mensen ongelukkig, weet Boonstra, die zelf vastliep binnen de ‘normale’ kaders. Met de door haar opgerichte organisatie ‘Operation Education’ wil zij het onderwijs opnieuw vormgeven.
Om het onderwijs te resetten moeten we het bevragen. Boonstra presenteert daarvoor een model met vier vragen: Waarom doen we het zo? Waartoe? Wat doen we precies? Hoe? “Bijvoorbeeld: waarom zijn er eigenlijk jaarklassen? Hoe is dat ontstaan? Waarom vinden we werken met je handen minder waard dan werken met je hoofd? Waarom zijn er lange zomervakanties?” Vervolgens kun je nagaan wat de voor- en nadelen zijn. Het voordeel van lange zomervakanties is bijvoorbeeld dat onderwijsgevenden zich helemaal kunnen ontspannen. Het nadeel is dat wat kinderen geleerd hebben tijdens die zes weken wegzakt.
Boonstra is optimistisch.“Er is steeds meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling. Het bestaande systeem kunnen wij veranderen. Ik wil iedereen motiveren om in beweging te komen.”
Leren voor de toekomst
Maurice de Hond is de bedenker en oprichter van de ‘Steve Jobsscholen’, die kinderen willen voorbereiden op een zich steeds sneller ontwikkelende toekomst. “Het gaat niet om nieuwe technologie, het betekent een andere visie op onderwijs. Vroeger was de school de enige plek waar je kennis kon vergaren. Tegenwoordig is alle kennis met een muisklik te vinden. Dat betekent dat het onderwijs zich op andere aspecten van ontwikkeling moet richten.”
Een sleutelelement in de Steve Jobsscholen is het Individueel Ontwikkelingsplan (IOP). Het IOP is gebaseerd op de talenten en mogelijkheden van ieder individueel kind. Iedere zes weken bespreekt de leerling met de ouders en de leerkracht/coach de voortgang. Kinderen leren door het volgen van ‘workshops’ die leerkrachten aanbieden in zogenoemde ateliers en door zelfstandig te oefenen. Ieder kind heeft een iPad waarmee het ieder uur van de dag kan werken. “Leerlingen zijn flexibeler, onafhankelijker en gemotiveerder”, zegt De Hond. “Er is minder spanning doordat alle leerlingen elkaar kennen en kunnen kiezen bij welke kinderen ze in de buurt willen zitten. Leerlingen krijgen uitdagingen en ondersteuning op maat en leerkrachten kunnen zich concentreren op het begeleiden van leerlingen. Uiteindelijk is iedereen gelukkiger.”
Praktijksessies
In het Amfitheater vinden de praktijksessies plaats: korte presentaties over uiteenlopende onderwerpen als lastige ouders, stress en vluchtelingenkinderen. Zo vertelt ouder Mirjam Hubert dat zij met een leraar wil kunnen praten over, bijvoorbeeld, een ongelukkige opmerking. “Je wordt snel als ‘lastig’ gezien, als iemand die haar kinderen verwent. Ik wil af van die mythe.” In een andere sessie vertelt Gerard Loman, directeur van obs De Bijvanck in Blaricum, over het programma Veerkracht voor de Leerkracht. “Als ik ’s morgens om 7 uur gebeld wordt door een zieke leerkracht, dan veroorzaakt dat emoties als angst en zorgen. Hoe los ik het op, hoe voorkom ik onrust en boze ouders? Het programma leert me om op een goede manier met stressvolle situaties om te gaan.”
Drinks & Bites
Schoolleiders, onderwijsexperts en AVS-medewerkers praten nog door na afloop van het officiële programma. Medewerkers van NBC De Blokhoeve in Nieuwegein bieden het ene blad met heerlijkheden na het andere aan. Een schoolleider: “Netwerken is een van de redenen waarom ik naar dit congres ben gekomen.”
Alle bezoekers kregen na afloop het op het congres gepresenteerde boek ‘Integrale Kindcentra’ mee. De publicatie dient als inspiratiebron voor schooldirecteuren en bestuurders die tot IKC-vorming willen overgaan. Met een heldere visie, een goed businessplan, het juiste advies en relevante documentatie is een IKC een bewezen bereikbaar concept. De AVS en het Landelijk Expertisepunt Kindcentra vervullen graag een voortrekkersrol bij deze landelijke beweging richting IKC-ontwikkeling. De uitgave is mede mogelijk gemaakt door Opvang Nieuwe Stijl. /
In 2017 vindt het AVS-congres plaats op 17 maart.
Reacties van deelnemers
Eveline Timmermans, obs Woutertje Pieterse in Leiden
“Werkdruk is op onze school een item. We hebben in kaart gebracht wat precies werkdruk veroorzaakt en daar kwam onder meer uit dat ouders graag vooral in het begin van het schooljaar met de leerkracht praten. Daar spelen we nu op in door de gesprekkencyclus aan te passen. De ‘Werkdruk Wegwijzer’ ga ik eens goed bestuderen. Ik ben benieuwd wat dat oplevert.”
Eefje Keulen, obs De Tjotter in Lelystad
“Wij willen gaan werken met professionele leergemeenschappen, en daarover heb ik veel inzichten en inspiratie opgedaan. Een PLG is niet het ei van Columbus, maar het is wel een manier om onderwijsontwikkeling in gang te zetten. Wat ik meeneem van vandaag, is dat je de talenten in je team niet moet onderschatten en beter moet benutten.”
Aart Maat, cbs De Schelp in Hoeksewaard
“Ik ben voorstander van een Integraal Kindcentrum. Maar integreren van de peuterspeelzaal, de kinderopvang en de school is tamelijk revolutionair en het onderwijs is ten diepste traditioneel. Wat ik uit de workshop ‘Directeur IKC worden’ meeneem, is dat ik in gesprek moet gaan met de ouders. Wat zijn hun wensen?”
Frank Koelen, Prins Willem Alexanderschool in Ophemert
“De presentatie van Maurice de Hond heeft me aan het denken gezet. Ik had enige weerstand tegen het inzetten van tablets op school, maar De Hond heeft me veel helderheid verschaft. Het gaat erom dat een kind tot leren komt. De iPad is een middel en geen doel. Ik ga met ons team bespreken hoe we ict beter kunnen integreren.”
André van Veldhuizen, sbo Ds. N.H. Beversluisschool in Gouda “Het kan veel opleveren als je niet uitgaat van wat een leerkracht niet kan, maar juist van waar hij of zij wel goed in is. In de workshop over talentvol leiderschap werd het beeld gebruikt van briljanten, ruwe diamanten en kiezels. Kiezels kunnen veranderen in diamanten als ze op een andere plek zitten, die beter bij hen past.”
Gabrie van den Hout-Zaal, drie openbare basisscholen van Stichting Talent in Hoorn
“Ik heb de workshop gevolgd over professionele leergemeenschappen. Daar zijn wij ook mee bezig en ik ben benieuwd naar de stappen die je daarin kunt zetten. Een inzicht dat ik zeker ga gebruiken, is dat het belangrijk is om de ‘pareltjes’ in te zetten. Die pareltjes – leerkrachten die iets extra’s hebben – kunnen je helpen om anderen te laten groeien.”
Cor Zijlmans, St. Jozef in Rijen
“Doorvragen bij weerstand is belangrijk, heb ik zojuist geleerd in de workshop over leiderschap in een veranderend tijdperk en sturen op zelfsturing. Democratisch leiderschap, waarin je de ‘wijsheid van de minderheid’ meeneemt en nagaat wat die minderheid nodig heeft om mee te gaan met het besluit van de meerderheid. Dat vind ik een mooi inzicht.”
Diane Brouwer, obs Het Palet in Opheusden, Isandra in IJzendoorn en Dalton Het Palet in Kesteren
“Vooral wat Claire Boonstra vertelt over de menselijke capaciteit spreekt me aan. Ik wil de zelfstandigheid van de leerkrachten vergroten en ervoor zorgen dat zij zich meer bewust worden van hun talenten, zodat we die beter kunnen inzetten. Deze lezing heeft me een handvat gegeven om daarover verder na te denken.”
Ben Hollander, rkbs Sunte Werfert in Elst
“Onze stichting heeft ‘eigenaarschap’ als kernpunt. Ik heb de workshop over zelfsturing gevolgd om daarvoor handvatten te krijgen. Zelf denk ik meestal vanuit de school, ik stel me de vraag of het goed is voor de organisatie. Wat ik meer voor ogen moet houden, is de vraag of het goed is voor onze leerlingen.”
Sanne Vreugdenhil, obs De Tuimelaar in Hoogvliet (Rotterdam) “De lezing van Claire Boonstra inspireert me doordat ze anders denkt. Neem die zes weken zomervakantie. De Tuimelaar is een school met veel leerlingen uit gezinnen in achterstandssituaties. Voor onze leerlingen is zo’n lange vakantie helemaal niet verstandig. Ik wil dat mijn teamleden zich ook dat soort vragen gaan stellen, dat ze eigenaar worden van het eigen denken.”
