De Staat van het onderwijs 2022 noemt Ierland als internationaal voorbeeld van duurzame onderwijsverbetering. De oprichting van een centrum voor po- en vo-schoolleiders (CSL) en twee beroepsorganisaties zorgen ervoor dat de onderwijskwaliteit in dit land succesvol verbeterd wordt. AVS ging naar Ierland om te kijken en te leren hoe Ierland de problemen rondom de basiskwaliteit in het onderwijs heeft aangepakt en in het bijzonder wat zij daarin doen voor de rol, positie en professionalisering van schoolleiders.
Een van de belangrijkste pijlers waarop het onderwijsbeleid in Ierland is gebaseerd, is de kwaliteit van de schoolleiders. Collega’s van AVS spraken, samen met schoolleider en voorzitter van de AVS ledenraad Frank Koelen, met vertegenwoordigers van de beroepsorganisaties voor po en vo, resp. de Irish Primary Principals’ Network (IPPN) en de National Association for Principals & Deputys (NAPD). Ook overlegden ze met de directeur van het Centre for School Leadership (CSL), een centrum dat zorgt voor continue professionalisering van schoolleiders. AVS ging op bezoek om met hen te bouwen aan duurzaam en sterk leiderschap en om praktische ervaringen te delen.
Twee schoolbezoeken
Ook bezocht AVS twee verschillende scholen: de Ringsend school en de Old Bawn Community school. De eerste school bevindt zich in een achterstandswijk met veel kansarme kinderen in problematische thuissituaties, weinig ondersteuning, met veel uitval en vacatures in het team. De tweede school is het tegenovergestelde: gesitueerd in een buitenwijk, in een kansrijke omgeving, met veel meer mogelijkheden. De ene school vraagt iets anders van de schoolleider dan de andere school. “Op de kansarme school hield de schoolleider soms bepaalde moeilijke situaties rondom een kind weg bij de leraar. Hij neemt het kind dan apart, gaat ermee in gesprek en zorgt ervoor dat het weer de klas in kan.”, vertelt Resi van der Coer. “Ik vond dat de directeur van de Ringsend school, ondanks het hoge percentage (80 procent) van problematiek (armoede, drugs en criminaliteit), daar redelijk nuchter onder bleef. Hij straalde uit dat hij het allemaal onder controle had,” vindt Frank Koelen. Hij voegt eraan toe dat de schoolleider van deze school aangaf dat hij het belangrijk vindt dat iedere medewerker de achtergrond van elk kind goed kent.
Het valt AVS op dat op de (kansarme) Ringsend school de adjunct-directeur ook lesgevende taken heeft. De kansrijke school heeft veel meer ondersteuning: een schoolleider met drie adjuncten. De kinderen geven op deze school aan dat ze de leraren echt geweldig vinden. “Daar leer ik ook meer van, als je een goede relatie hebt met je leraar”, vertelt een leerling.
Ondanks dat Ierland kampt met dezelfde problematiek als in Nederland (zoals werkdruk, schoolleiders- en lerarentekort) gaat er in Ierland geen klas naar huis. Van der Coer: “Dan worden de klassen verdeeld, of leerkrachten komen extra werken. Op veel scholen , de kleine plattelandsscholen en de scholen die wij bezochten, hebben schoolleiders ook lesgevende taken.”
Wat kunnen wij in Nederland van deze good practice leren?
Wat waren eyeopeners volgens de AVS?
Voorzitter Karin Straus: “Een van de succesfactoren in Ierland is de samenwerking tussen de schoolleidersorganisaties in primair en secundair onderwijs. Juist door in gezamenlijkheid op te trekken weten zij het belang van goede schoolleiders voor het onderwijs telkens weer op de agenda te krijgen. Het CSL heeft een professionele standaard ontwikkeld gebaseerd op onderzoek die gebruikt wordt voor professionaliseringsactiviteiten en mentoring van startende schoolleiders.”
Marieke van Leeuwen, programmamanager bij AVS Academie: “Het Centre for School Leadership (CSL) doet er alles aan om schoolleiders te helpen om de kwaliteit van hun school op een nog hoger plan te brengen. In de gesprekken met schoolleiders bleek dat mentoring en coaching voor schoolleiders en voor de schoolleider individueel en met het hele team die het CSL aanbiedt een enorm hulpmiddel is voor het leidinggeven, ook voor starters. Er is een aanbod op maat per niveau (van starter, midden- tot seniorniveau). Er is veel aandacht voor ‘wellbeing’ en persoonlijke ontwikkeling van leidinggevenden. Het CSL is al in 2014 opgericht, dus faciliteert de schoolleiders al een tijd. De samenwerking van het CSL en de schoolleiders is een vanzelfsprekendheid. Dat begint al als je start als schoolleider. Ook de aandacht per niveau kunnen we veel van leren. Dat neem ik mee van deze reis naar Ierland.”
Resi van der Coer, adviseur AVS studiereizen en projectleider netwerk startende schoolleiders: “Uit de gesprekken met de schoolleidersorganisaties bleek dat zij staan voor werkgeluk en welzijn. Wat mij opviel is dat alle schoolleiders die we spraken, ondanks allerlei strubbelingen, overeind blijven. En meer dan dat: gepassioneerd hun werk doen. Dat is zo belangrijk ook voor het behoud van startende schoolleiders. ”
Frank Koelen, voorzitter AVS Ledenraad: “Wat mij opviel, is dat Ierse onderwijsprofessionals geen persoonlijk budget voor opleidingen hebben, zoals we dat dankzij AVS in Nederland kennen. Wel wat er veel meer georganiseerd om schoolleiders te begeleiden om hun vak goed uit te oefenen. Zoals het mentoring- en coachingsprogramma van CSL voor startende schoolleiders. Daar zoeken ze ook echt een goede match tussen starter en ervaren schoolleider. De Ieren kennen het fenomeen van een meerscholendirecteur, wat ik ben, ook niet. Zij vroegen hoe dat mogelijk is, twee scholen tegelijk besturen. In Ierland hebben ze veel meer adjuncten, gebaseerd op het leerlingenaantal van de school. Dat helpt enorm in de werkdruk. Het belang van een goede schoolleider wordt door iedereen onderschreven.”
Genoeg kennis, energie en inspiratie van onze collega’s in het buitenland om terug in Nederland mee aan de slag te gaan! Special thanks to Paul Crone en Rachel O’Connor from the NAPD, Páiric Clerkin and Brian O’ Doherty from the IPPN, Jack Durkan en Mary Nihill from the Centre for School Leadership and schoolleaders Jonathan Walker and Ursula McCabe for their great hospitality.
