Ernstig agressief gedrag goed aan te pakken

Het Programma Alternatieve Denkstrategieën (PAD) vermindert ernstige agressie bij zes- en zevenjarige jongens in het (speciaal) basisonderwijs. Jongens vertonen na twee jaar minder agressie en ervaren minder agressieve gedachten. Dat het programma het sociaal gedrag en sociaal inzicht van (zeer) agressieve kinderen aanzienlijk verbetert, is nu ook wetenschappelijk aangetoond door Jos Louwe en Kees van Overveld op basis van hun recente promotieonderzoek naar de effectiviteit van het PAD-leerplan.

Voor het onderzoek werden elf scholen, die het PADleerplan minstens drie jaar volledig zelfstandig en als routinematige aanpak toepassen, en 21 controlescholen bestudeerd. Meer dan honderd kinderen met ernstige gedragsproblematiek in het basis- en speciaal onderwijs werden twee jaar lang gevolgd. Al aan het einde van het eerste jaar rapporteren de leerkrachten minder agressieve gedragingen en na twee jaar zijn de resultaten nog positiever. Ook lijkt het sociaal inzicht van de leerlingen toe te nemen; ze geven aan in probleemsituaties anders te zullen reageren.

PAD-leerplan
De Nederlandse versie van het in de VS ontwikkelde PATHS-curriculum is op veel scholen in het primair onderwijs ingevoerd. Het programma bestaat uit een serie lessen en oefeningen voor leerlingen, gebaseerd op vier belangrijke pijlers: zelfbeeld, zelfcontrole, emoties en het oplossen van problemen. Leerkrachten leren de kinderen om in allerlei dagelijkse situaties zelfstandig moreel verantwoordelijke afwegingen te maken. Ook zijn huiswerkopdrachten opgenomen om de toepassing van de geleerde kennis en vaardigheden buiten de schoolsituatie te bevorderen. Voor ouders is er informatiemateriaal en zijn er informatiebijeenkomsten op school.

De mate waarin het leerplan is ingebed in de organisatie en de cultuur van de school is sterk van invloed op de resultaten. Vooral de tevredenheid en de verwachtingen van de leerkrachten over PAD maken een groot verschil; de meest tevreden leerkrachten behalen ook de beste resultaten. Bovendien is er minder agressie in de klas als leerkrachten ook tijdens de reguliere lesuren hun leerlingen stimuleren om de geleerde kennis en vaardigheden toe te passen. Het reserveren van taakuren voor de zorgcoördinator en het laten volgen van een PAD-cursus door alle leerkrachten draagt ook bij aan de effectiviteit van de aanpak. Agressief gedrag van leerlingen is voor veel leerkrachten in de dagelijkse praktijk moeilijk te veranderen en lastig te hanteren. Dit onderzoek – en de resultaten op het gebied van agressievermindering – wordt daarom door de onderzoekers als een doorbraak beschouwd. Niet eerder kon de effectiviteit van een schoolteamgerelateerde, algemene aanpak worden aangetoond op ernstige agressiviteit van kinderen.

De volledige titel van het proefschrift van Louwe en Overveld luidt: A PATHS-way to reduce aggression. The effectiveness of the Dutch translation of the PATHScurriculum on boys with severe behaviour problems in schools for primary education and in schools for special education in the Netherlands.