‘Een belan grijke voorwaarde om je werk goed te kunnen doen’
Per 1 januari 2018 is registratie in het Schoolleidersregister PO voor iedere schoolleider in het primair onderwijs verplicht. Vier jaar na registratie volgt de – eveneens verplichte – herregistratie. Directeur Marja Creemers geeft een overzicht van de stand van zaken, knelpunten en ontwikkelingen.
Per 1 januari 2018 is registratie in het Schoolleidersregister PO voor iedere directeur en adjunct-directeur in het basis- en speciaal (basis)onderwijs verplicht. Vrijwel alle 8.500 schoolleiders staan ingeschreven en de meesten – op 5 december 2017 is de stand 73 procent – hebben de registratieprocedure op tijd afgerond. Schoolleiders die nog in opleiding zijn, krijgen uitstel tot juni 2018. “Een klein gedeelte zal afwachten wat er gebeurt als je niet registreert”, zegt Marja Creemers, directeur van het Schoolleidersregister PO. “Maar ik ken geen schoolbesturen die pertinent weigeren mee te doen. Dat zou ook merkwaardig zijn, want in de cao staat dat iedere schooldirecteur verplicht is zich te registreren.”
Bijblijven
Doel van het register is om de professionalisering van schoolleiders te stimuleren. Uit onderzoek blijkt immers dat de mate waarin een schoolleider het vak bijhoudt, invloed heeft op de mate waarin leraren zich blijven professionaliseren. En de professionaliteit van de leraar heeft rechtstreeks invloed op de leerlingresultaten. Creemers: “De maatschappelijke en technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller. Het is dus zaak om als schoolleider op de hoogte te blijven. In 2012 had nog maar 60 procent van de schoolleiders een opleiding gedaan, nu bijna iedereen. Bijna alle schoolleiders hebben hiermee aangetoond te beschikken over de basiskwalificaties. Een belangrijke voorwaarde om je werk goed te kunnen doen.”
Basisregistratie
Vanaf 2014 kunnen schoolleiders zich al registreren. Dat kan op vijf verschillende manieren: 1) met een afgeronde gecertificeerde schoolleidersopleiding, 2) met een positief doorlopen gecertificeerd toetsingsassessment, 3) met een positief doorlopen EVC-procedure, 4) met individuele diplomawaardering en 5) met aspirant-registratie voor beginnende directeuren. Ongeveer driekwart van de schoolleiders registreert zich met een afgeronde opleiding. Nieuwe schoolleiders – door verloop zo’n achthonderd per jaar – maken van de mogelijkheid gebruik zich als aspirant te registreren. Voor de basisregistratie zijn er 178 verschillende opleidingen. Veel van deze opleidingen zijn geaccrediteerd door de Nederlands-Vlaamse accreditatieorganisatie NVAO.
Opleidingen die niet door de NVAO geaccrediteerd kunnen worden, worden door het Schoolleidersregister PO op dezelfde manier gecertificeerd als de NVAO dit voor het hoger onderwijs doet.
Verder professionaliseren
Na registratie professionaliseren schoolleiders zich verder. Dit kan op twee manieren: via formeel of via informeel leren. Of een mix daarvan. Bij formeel leren volg je bijvoorbeeld een masteropleiding of ander scholingstraject uit het gecertificeerde professionaliseringsaanbod rond een van de professionaliseringsthema’s. Van informeel leren kan bijvoorbeeld sprake zijn als op de eigen school veranderingen of vernieuwingen worden ingezet (zie artikel op pagina 12).
“De thema’s ‘Leidinggeven aan verandering’ en ‘Persoonlijk leiderschap’ worden het meest gekozen”, zegt Creemers. Van de directeuren die in 2014/2015 zijn geregistreerd, kiest een kwart een van deze thema’s.” Er zijn 302 opleidingen, trainingen, cursussen en andere scholingstrajecten gecertificeerd voor de herregistratie. Het aanbod wordt op inhoud en niveau beoordeeld. “Doordat we met thema’s werken die leidend zijn, is het aanbod breed. Er kunnen ook nieuwe professionaliseringsthema’s komen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een vraag uit het veld (zie ook kader Actualisering beroepsstandaard, red.).”
De herregistratie geldt voor alle leeftijden. Creemers: “Ook voor directeuren van rond de 60. Je mag dan nog een jaar of zeven, dat is bijna een hele schoolloopbaan van een leerling. En er is een professionaliseringsbudget van 3.000 euro per jaar voor elke schoolleider. Bovendien zijn er voldoende alternatieven voor het volgen van een scholingstraject. Via informeel leren kun je ook geregistreerd blijven. Je leert van veranderingen die in je school plaatsvinden, dat kun je valideren.” (zie ook artikel op pagina 12)
Niet in beton
Om onduidelijkheden weg te nemen en vragen te beantwoorden, organiseert het Schoolleidersregister PO regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten in het land. “Een keer per maand vindt er een bijeenkomst met open inschrijving plaats”, vertelt Creemers. “Daarnaast komen we langs op uitnodiging van een schoolbestuur. Vragen die we krijgen gaan vaak over informeel leren, hoe je dat kunt valideren voor de herregistratie (zie ook artikel op pagina 12). We praten ook met schoolleiders die het register zien als een onprettig soort controle. Dan vertellen we hoe we te werk gaan, dat we ook onderdelen aanpassen. Het register is niet in beton gegoten. Als we dat uitleggen, neemt de weerstand meestal af.” Een van de klachten over het register gaat over het uploaden van certificaten. Dat duurt maar vijf minuten, maar soms moet hetzelfde certificaat op verschillende plekken geüpload worden. “We snappen dat dat irritant is”, zegt Creemers. “Het oplossen daarvan staat op onze to-do list.”
Functie
Iedereen moet zich registreren en herregistreren, ook zij-instromers. “Het staat in de cao en het is aan het schoolbestuur om in actie te komen als een schoolleider zich niet registreert”, zegt Creemers. “Het enige wat wij doen is uitstel verlenen als iemand nog bezig is met een opleiding. Maar het bestuur moet sanctioneren als iemand zich niet professionaliseert.”
Het register en de functie hangen samen. Wie als directeur of adjunct is aangesteld (ook met lesgevende taken), registreert zich in het Schoolleidersregister PO; wie als leraar is aangenomen (ook met leidinggevende taken) in het lerarenregister. Creemers: “In het po is er een duidelijk verschil in functie. Als het bestuur je heeft aangenomen als adjunct, ben je schoolleider en heb je een basisbekwaamheid nodig. Als je doorgroeit naar de functie van directeur, is voor herregistratie ‘vakbekwaam’ nodig. Er zijn trouwens ook veel adjunct-directeuren met een opleiding tot vakbekwaam.”
Voor en door schoolleiders
Creemers benadrukt dat het Schoolleidersregister PO van de schoolleiders zelf is. “Het bureau faciliteert de registratie en zorgt dat de commissies hun werk kunnen doen, maar de besluiten worden genomen door schoolleiders. In de registratiecommissie zitten uitsluitend schoolleiders, in de certificeringscommissie is een groot deel schoolleider. Iedere schoolleider is welkom om zitting te nemen in een van de commissies of om bijvoorbeeld op te treden als procesbegeleider bij informeel leren. De schoolleiders zitten aan het roer.”
Meer weten?
• Laatste nieuws: www.avs.nl/artikelen/reminderherregistratieschoolleidersregisterpo
• Meer informatie over de gecertificeerde schoolleidersopleidingen (Basisbekwaam en Vakbekwaam) van het AVS Centrum Educatief Leiderschap en het professionaliseringsaanbod voor de herregistratie is te vinden op www.avs.nl/professionalisering. Het is mogelijk te zoeken op professionaliseringsthema en bij elk aanbod staat duidelijk vermeld of het in aanmerking komt voor basisregistratie, herregistratie of informeel leren.
• Het complete gecertificeerde professionaliseringsaanbod van het Schoolleidersregister PO staat op www.professionaliseringsaanbod.nl
• Meer informatie over de commissies van het Schoolleidersregister PO: www.schoolleidersregisterpo.nl/over-ons/commissies
• Het Schoolleidersregister PO organiseert op 17 januari van 10 tot 11.30 uur in het midden van het land een informatiebijeenkomst over (her)registreren, formeel leren en informeel leren. Aanmelden: www.schoolleidersregisterpo.nl/actueel/agenda/detail/17-januari-informatiebijeenkomst-midden
Inschrijven schoolleidersregister vo op basis van vrijwilligheid
Schoolleiders in het voortgezet onderwijs kunnen zich sinds anderhalf jaar inschrijven in het Schoolleidersregister VO (SRVO). Ook het SRVO heeft een opleidingscatalogus met relevant aanbod voor scholing. De discussie over verplichting is bij het SRVO niet aan de orde. Inschrijving gebeurt op basis van vrijwilligheid. “Het SRVO is een kwaliteitsregister voor de beroepsgroep”, zegt Leezan van Wijk, directeur van Stichting Schoolleidersregister VO en als schoolleider gedetacheerd vanuit de Almeerse Scholengroep. “De diversiteit in het vo is groot. Er zijn een kleine vijfduizend schoolleiders, van teamleiders tot rector-bestuurders. Meer dan een kwart van alle vo-schoolleiders is ingeschreven bij het SRVO.”
In 2014 is er een beroepsprofiel opgesteld. Dit profiel zal in 2018 worden aangepast aan de ontwikkelingen in de samenleving en het onderwijs. “We kijken naar wat de professionele identiteit is van de schoolleider in het voortgezet onderwijs. We willen een kwaliteitsnorm vaststellen, de lat hoog leggen. Schoolleiders zijn ambitieus. Daarnaast ondersteunen we hen, onder meer via netwerkbijeenkomsten en door ontwikkeltools in het register op te nemen.”
Het SRVO trekt op onderdelen samen op met het Schoolleidersregister PO. “Er vindt bijvoorbeeld uitwisseling plaats over de kennisbasis. Die uitwisseling moet beide registers versterken. We vormen samen het funderend onderwijs in Nederland.”
Gevolgen bij niet registreren
Schoolleiders die zich niet per 1 januari 2018 hebben geregistreerd kunnen geen schoolleider meer zijn (tenzij ze uitstel hebben gekregen voor het afronden van een opleiding). In de cao staat dat zij een andere functie moeten krijgen en het kan grond zijn voor ontslag. Degene die dat moet doen, is het schoolbestuur. Omdat de verplichting in de cao is opgenomen, zal het bestuur zich hieraan houden. De Inspectie van het Onderwijs heeft hierin geen rol. Als een school zwak is zal de inspectie wel in gesprek gaan over de kwaliteit van onder meer de directeur.
Actualisering beroepsstandaard
Het Schoolleidersregister PO gaat samen met het veld en met wetenschappers en belanghebbenden na of er ontwikkelingen zijn die actualisering van de beroepsstandaard vereisen. Zo worden steeds meer scholen onderdeel van een integraal kindcentrum (IKC). De directeur van een IKC heeft andere verantwoordelijkheden dan een ‘gewone’ schooldirecteur. Dat kan een reden zijn de beroepsstandaard uit te breiden. In 2018 en 2019 worden schoolleiders en andere belanghebbenden geconsulteerd over de huidige beroepstandaard en eventueel benodigde wijzigingen.
Nieuw professionaliseringsthema: pedagogiek
In 2018 wordt ‘Pedagogiek’ toegevoegd aan de professionaliseringsthema’s van het Schoolleidersregister PO waarmee geregistreerde schoolleiders zich kunnen doorontwikkelen. Dit naar aanleiding van de belangstelling onder schoolleiders voor het thema, ook met het oog op de ontwikkeling van integrale kindcentra. De huidige zeven thema’s zijn Persoonlijk leiderschap, Regie en strategie, Kennis- en kwaliteitsontwikkeling, In relatie staan tot de omgeving, Omgaan met verschillen, Leidinggeven aan verandering en Toekomstgericht onderwijs. Thema’s worden toegevoegd als er vraag naar is vanuit de schoolleiders zelf of als het Schoolleidersregister PO signaleert dat een bepaalde trend gevolgen gaat hebben voor leidinggevenden in het primair onderwijs. Gesignaleerde trends zijn onder meer de technologische vernieuwingen, toename van diversiteit en informalisering van contacten. Daarnaast worden iedere twee jaar de professionaliseringsthema’s geüpdatet met de toevoeging van recente literatuur en actuele wetenschappelijke inzichten.
