30.06.21

Drempelloos door naar groep 9

De doorlopende lijn van spring high en Denise

‘Esprit Scholen streeft naar een vloeiende ononderbroken schoolloopbaan voor al onze leerlingen’. Zo staat het in het manifest van de Amsterdamse scholenstichting. Twee scholen in Nieuw-West zetten hierin al grote stappen: Spring High en internationale school DENISE.

Een man in sportkleding rent het schoolplein van Spring High op, brood onder zijn arm – het is bijna lunchtijd. In zijn kielzog fietst een jongen, druk pratend maar de handen strak aan het stuur. “Onze gymdocent leert een leerling fietsen”, vertelt locatieleider Camyre De Adelhart Toorop trots. “Die jongen liep elke dag drie kwartier naar school. We hebben een fiets voor hem geregeld en zijn met hem gaan oefenen.” Het is illustratief voor de school waar veel meer gebeurt dan het overbrengen van ­kennis. “We voeren veel gesprekken met kinderen, over hoe het met hen gaat en wat ze willen.” Leerlingen uit groep 7, groep 8 en klas 1 werken op Spring High samen op een groot, open leerplein. Pas in klas 3 bepaalt de school met de leerling welk examenprogramma het best past. De Adelhart Toorop draait de vraag naar het waarom achter de late determinatie behendig om. “Waarom doen andere scholen het eigenlijk zoals zij het doen? Hersenen groeien tot je 25e. Wij geven kinderen langer de tijd om zich te ontwikkelen, voordat we ze in een bepaalde stroom duwen. Meer tijd om zichzelf te leren kennen en om te laten zien wat ze willen en aankunnen.”

Vier schooltypen ineen

Een paar honderd meter verderop staat De Nieuwe Internationale School Esprit (DENISE). Aan de voorkant van het gebouw zijn ­kleuters aan het buitenspelen, aan de achterkant trappen pubers een balletje op een Cruyff Court. In de hal hangt een bord met Nederlands- en Engelstalige briefjes: ‘hoe-overleef-ik-het-vo’- tips, van oudere leerlingen aan groep 8. Belangrijkste overeenkomst tussen DENISE en Spring High: de doorlopende leerlijn en late determinatie. “We tellen door”, vertelt rector Luc Sluijsmans. “Na groep 8 ga je bij ons drempelloos door naar groep 9.” Dat is wel in een ander deel van het gebouw, maar de kans dat je les krijgt van een leraar die je al kent is groot, legt hij uit. “Er is bij ons veel kruisbestuiving. Een wiskundeleraar kan ook rekenles geven in het basisonderwijs.” In de gangen van DENISE lopen leerlingen van allerlei nationaliteiten. Groep 1-8 volgt het International Primary Curriculum. De ene dag krijgen ze les in het Nederlands, de andere in het Engels. Groep 9-11 (grofweg: de twaalf- tot vijftienjarigen) werkt met het International Middle Years Curriculum. Na groep 11 (elders de derde klas) kunnen leerlingen kiezen: ze stromen door richting een regulier mavo- of havo-diploma of gaan op voor het internationale vwo (International Baccalaureate). DENISE heeft daarnaast een afdeling voor nieuwkomers. Als hun taalvaardigheid op peil is, stromen deze leerlingen door naar een reguliere klas. “In Nederland hebben we een breuk tussen groep 8 en 9. In het buitenland zie je dat veel minder, veel ouders zijn gewend aan een later selectiemoment.” De doorlopende lijn op DENISE geeft ook de nieuwkomers meer tijd om te laten zien wat ze willen en kunnen.

Verbreden naar andere scholen

Esprit is een schoolbestuur met zowel po- als vo-scholen, waaronder een aantal met innovatieve onderwijsconcepten, vertelt bestuurder Percy Henry. “De combinatie van po- en vo-scholen maakt het mogelijk om de innovaties te verbreden naar andere scholen van Esprit en po en vo dichter bij elkaar te brengen. De insteek is dat onze leerlingen soepel kunnen overstappen naar een andere school van Esprit. Als ze doorstromen naar een school buiten Esprit, dan zijn de onderliggende resultaten van de DIA-toetsen, de leerdoelenkaarten, de data uit het leerlingvolgsysteem en de warme overdracht extra belangrijk. Leerlingen moeten over en weer goed kunnen landen, zeker als ze naar een heel ander systeem gaan, anders dreigt uitval.” Als leerlingen van niet-Esprit-scholen binnenkomen, kijkt de school eerst waar een leerling staat om de beginsituatie vast te stellen en hier passende leerdoelen aan te verbinden. Bij DENISE wordt zelfs pas daarna bepaald in welke groep een leerling komt. Esprit-breed is er veel aandacht voor professionalisering op het terrein van formatief toetsen en feedback geven.

Loyaliteitsconflict

Ook al is er geen harde knip, ook DENISE en Spring High moeten in groep 8 de eindtoets afnemen. Sluijsmans: “Wij gebruiken de IEP-toets als meetinstrument. De uitkomst is voor ons één van de datapunten die we meenemen naar de driejarige heterogene brugklas.” Spring High gaat er ook zo mee om. De Adelhart Toorop: “We gebruiken de eindtoets als formatief gegeven: ‘mooi dat je die toets hebt gemaakt, dan weten we nu waar je op dit moment cognitief staat’. De enkeling die naar een andere vo-school gaat, gebruikt de eindtoets als schooladvies.” Haar school trekt veel leerlingen van wie de ouders denken dat er ‘meer in zit’ dan het op een andere basisschool gekregen schooladvies. “Soms blijkt dat zo te zijn. We zien dat motivatie heel belangrijk is; als kinderen iets willen, lukt dat 9 van de 10 keer. Halen ze toch niet het niveau dat ze willen? Dan hebben ze bij ons de tijd gehad om dat uit te zoeken. Daardoor accepteren ze het makkelijker.” Beide scholen zijn toegankelijk voor alle leerlingen die op het regulier onderwijs terecht kunnen, al is later instromen op DENISE soms lastig voor leerlingen die geen Engels gewend zijn.

Kansen(on)gelijkheid

Vooral jongens, leerlingen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status of een niet-westerse achtergrond en kinderen met een taalachterstand lopen risico rondom de po/vo-overgang en hebben baat bij een latere determinatie – groepen die op beide scholen flink vertegenwoordigd zijn. Spring High heeft zelfs meer jongens dan meiden op school, vertelt De Adelhart Toorop. “Die komen vaak af op ons dagelijkse uur SLB: Sport, Levenslust en Bewegen.” Maar waar een late determinatie voor veel groepen meer kansen betekent, is omgekeerd ook bekend dat een homogene vwo-klas vaak juist gunstig uitpakt voor de ­leerlingen die in groep 8 aan de ‘bovenkant’ zitten en hoge Citoscores behalen. De kans dat zij zonder doublures of uitval hun vwo doorlopen is flink groter dan als ze naar een gemengde brugklas zouden gaan. Ook kent iedere basisschool wel die (soms hoogbegaafde) leerling die nauwelijks kan wachten om na groep 8 de basisschooldeur achter zich dicht te trekken, op naar nieuw avontuur. Sluijsmans: “Soms zien we dat een leerling in groep 7 klaar is met de po-leerstof. De leerkracht moet zo’n leerling passende stof kunnen aanbieden. Dat doen we door te werken met leerdoelen en doorlopende leerlijnen, en door de leraren te blijven trainen. Ik verwacht van hen dat ze zo goed zijn in hun vak dat ze precies weten wat de leerlingen moeten weten om een volgende stap te maken.” Daarnaast is een goed rooster een succesfactor, vertelt hij. “Ik probeer groepen parallel te programmeren, en bijvoorbeeld de rekenles en het wiskunde-uur gelijktijdig te laten plaatsvinden. Is een basisschoolleerling eraan toe, dan kan hij lekker meedoen met wiskunde.” Ook Spring High kan leerlingen die dat willen extra uitdagen, vertelt de locatieleider. “We hebben alle niveaus in huis. Bovendien betekent leren niet alleen kennis opdoen. We besteden veel aandacht aan executieve functies, hoogbegaafde onderpresteerders ­hebben vaardigheden als plannen en ordenen vaak nog niet goed in de vingers. Met dat ‘leren leren’ kun je hen óók triggeren.”

Gezamenlijke lerarenkamer

Op beide scholen ontmoeten de po- en vo-leraren elkaar vaak in de gezamenlijke lerarenkamer; op Spring High start het team zelfs gezamenlijk de dag. Er is veel wisselwerking tussen po en vo. Zo denkt de vaksectie Wiskunde mee over het rekenonderwijs op de basisschool, vertelt Sluijsmans. “Leraren kunnen veel leren van elkaar. Een vo-docent heeft vakkennis waaraan de basisschoolleraar wat heeft. Omgekeerd is een basisschoolleraar vaak een kei in differentiatie, die kan eerste- en tweedegraads vakdocenten veel bijbrengen.”

Krachtenveld

Voor een echt doorlopende lijn van 4 tot 18 is één funderend stelsel nodig, dan krijg je uiteindelijk veel sterker onderwijs, verwacht De Adelhart Toorop. “Leraren po en vo werken samen op het leerplein en we koppelen een leraar die expert is op een bepaald vakgebied aan iemand met heel andere vaardigheden. Maar om dit goed te laten werken, moet je wel sectordoorbrekend kunnen werken.” Om dat echt goed te organiseren, moet er nog wel wat gebeuren. “Twee coronaprotocollen, twee sectorraden, twee cao’s, twee potten met NPO-geld en vier uitnodigingen van de Onderwijsinspectie”, vat Luc Sluijsmans het krachtenveld samen. Een landelijke aanpak en een stelselwijziging waarin po en vo samengevoegd worden tot één funderend onderwijs zou veel hindernissen wegnemen, denkt ook bestuurder Henry. Maar: “Dat de Onderwijsraad een brede, driejarige brugklas adviseert is hoopgevend. Ook binnen de huidige wet- en regelgeving kan er al veel. Soms schuurt dat met bestaande wetgeving, denk aan bekostiging en bevoegdheden. Maar vroegtijdig de Onderwijsinspectie hierin meenemen helpt in zo’n innovatieproces.”

Over de Nieuwe Internationale School Esprit (DENISE)

DENISE biedt onderwijs aan leerlingen vanaf 4 jaar en combineert basisonderwijs, voortgezet onderwijs, schakelklassen voor nieuwkomers (ISK) en internationaal onderwijs. Groep 9, 10 en 11 vormen een driejarige brugklas waarin alle vakken op alle niveaus worden aangeboden. Selectie vindt plaats in groep 11, wanneer de leerling circa 14 jaar is.

Over Spring High

Spring High biedt een combinatie van primair en voortgezet onderwijs voor leerlingen vanaf 10 jaar/groep 7. De po- en vo-leerlingen delen een leerplein in. Selectie vindt plaats in klas 3. Sinds 2020 doen leerlingen eindexamen. Instroom wordt ook verwacht van de nieuwe nabijgelegen po-school Spring High Go.

Interessant?
Dit artikel stond in KADER , het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden exclusief ontvangen. Wil jij ook KADER op de deurmat hebben? Word ook lid of abonnee, ontvang voortaan een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.