Het zicht op de besteding van de middelen voor Passend onderwijs is niet altijd optimaal. Om dit te verbeteren werd voorjaar 2017 een speciale, brede werkgroep ingericht met onder meer samenwerkingsverbanden en schoolbesturen. Deze heeft inmiddels concrete voorstellen geformuleerd om tot meer uniformiteit en transparantie te komen. Enkele betrokkenen vertellen over hun ervaringen.
Uit de eerste jaarrekeningen en een reeks bijeenkomsten met scholen en samenwerkingsverbanden (de zogenaamde Verantwoordingsronde) werd voorjaar 2017 duidelijk dat er te weinig zicht is op de besteding van middelen voor Passend onderwijs door samenwerkingsverbanden en scholen. De middelen waren nog niet overal ingezet, er waren verschillen in de manier waarop ze werden geboekt in de jaarrekening en het was ook niet altijd duidelijk waaraan ze werden besteed. De Algemene Rekenkamer constateerde in die periode hetzelfde. Daarop werd een speciale werkgroep ingericht bestaande uit samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, PO-Raad, VO-raad, Onderwijsinspectie, AOb, OCW en DUO. De werkgroep heeft inmiddels concrete voorstellen geformuleerd om tot meer uniformiteit en transparantie te komen in de besteding van de middelen voor Passend onderwijs.
Veel bestedingsvrijheid
Bij de invoering van Passend onderwijs is ervoor gekozen het budget voor zware ondersteuning als lumpsum toe te voegen aan de samenwerkingsverbanden. Alleen het geld dat is gemoeid met de ondersteuning van leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs, de rechtstreekse bekostiging aan het speciaal basisonderwijs, het leerwegondersteunend onderwijs en het praktijkonderwijs wordt van het budget afgehaald en toegekend aan die scholen. Voor het overige is er veel bestedingsvrijheid. Dominique van der Elst, programmamanager directie PO bij OCW: “De middelen eenduidig en transparant inzetten, blijkt in de praktijk niet altijd gemakkelijk. Onder meer doordat een deel van het geld via de besturen naar scholen gaat. Wie moet in dat geval wat aan wie verantwoorden, en dan bij voorkeur met behaalde resultaten en zo min mogelijk administratieve lasten? Nu, drie jaar na de invoering, kunnen op basis van de praktijkervaring voorstellen worden gedaan om dit op een goede manier te regelen.”
Ze vervolgt: “Zo blijkt de huidige inrichting van de Richtlijn Jaarverslag Onderwijs niet volledig geschikt voor de verantwoording door een samenwerkingsverband. We hebben daarom als werkgroep een aanpassing gedaan in de (onderwijs)taxonomie (de financiële woordenlijst met eenduidige definities voor de financiële verantwoordingsgegevens, red.) een aanpassingsvoorstel gedaan voor het model van de jaarrekening. Daarnaast willen we meer duidelijkheid over wie nu exact wat verantwoordt; hoe verhoudt het samenwerkingsverband zich tot het schoolbestuur. Hiervoor hebben we richtlijnen geschreven. Tot slot willen we de transparantie en horizontale verantwoording (ook als basis voor regionale samenwerking, red.) verbeteren. Hiertoe hebben we ook een voorstel geschreven.”
Collega Willem Lammers, beleidsmedewerker vo bij het ministerie van OCW, vult aan: “We willen vooraf betere, duidelijkere afspraken maken over te bereiken doelen en de verantwoording. Middelen – in geld of menskracht – verdelen naar rato van het aantal leerlingen zonder afspraken over de inzet, is niet voldoende. Verantwoording serieus nemen betekent soms dus ook ingewikkelde gesprekken voeren en lastige keuzes niet uit de weg gaan.”
Nieuw format jaarrekening
Theo van Rijzewijk, directeur van Plein 013, een samenwerkingsverband van scholen voor primair onderwijs in de regio Tilburg, nam ook deel aan de verbeterwerkgroep: “Ik zag twee problemen. De jaarrekening gaf een verkeerd beeld van de rentabiliteit en solvabiliteit van de samenwerkingsverbanden. De inhouding van gelden voor het speciaal onderwijs tellen in de jaarrekening niet mee als baten en lasten, terwijl deze voor de bedrijfsvoering van een samenwerkingsverband juist heel belangrijk zijn. Daarnaast vond ik het standaard format van de jaarrekening niet toepasbaar op de complexe financiële bedrijfsvoering van samenwerkingsverbanden. Omdat we met alle spelers om tafel zaten, konden we snel aan oplossingen werken: er ligt een afgerond voorstel namens de werkgroep voor een nieuw, aangepast format van de jaarrekening. De kwaliteit en betrouwbaarheid gaat met stappen vooruit.” Zijn advies voor het vervolg: “Ik denk dat we goed moeten monitoren of het nieuwe format ook echt beter aansluit bij samenwerkingsverbanden. Het netwerk Leidinggevenden Passend onderwijs (LPO, zie kader) kan daar een goede rol in spelen.”
Marianne van Kalmthout, directeur van samenwerkingsverband Onderwijs dat past (Schiedam, Vlaardingen, Maassluis), is bestuurslid van het netwerk LPO: “Door de aanpassingen van de werkgroep is de besteding van de middelen voor Passend onderwijs een stuk inzichtelijker geworden en dus beter te verantwoorden. Mijn eigen samenwerkingsverband heeft de eerste begroting en meerjarenraming ermee gemaakt en dat bevalt prima. Het is een goede zaak dat schoolbesturen en samenwerkingsverbanden meer zicht krijgen op elkaars financien.”
Netwerk leidinggevenden passend onderwijs
Het netwerk Leidinggevenden Passend onderwijs (LPO) is ongeveer een jaar geleden opgericht met als doel (de belangen van) leidinggevenden van samenwerkingsverbanden landelijk beter te organiseren. Bij de AVS zijn ook leidinggevenden van samenwerkingsverbanden aangesloten (vanuit hun werknemersrol). Zij kunnen voor hun (individuele) belangenbehartiging, ondersteuning en professionalisering een appèl kunt doen op de AVS (helpdesk, juridische ondersteuning, scholing, vakblad). Het is dan ook niet verwonderlijk dat het netwerk en de AVS een (beginnende) samenwerking zijn gestart. Bestuurslid Marianne van Kalmthout van het netwerk LPO: “We bekijken wat de AVS voor ons kan betekenen op het gebied van professionalisering via haar Centrum Educatief Leiderschap en op het gebied van de rechtspositie van leidinggevenden en medewerkers van samenwerkingsverbanden binnen de cao.”
