Of het nu gaat om onderwijsvormen of andere manieren van werken: op scholen bruist het vaak van nieuwe ideeën. Maar wat als na de eerste fase van inspiratie en enthousiasme de werkelijkheid weerbarstig blijkt? Wat vraagt dit van jouw schoolleiderschap? Patricia Aerts, hoofdtrainer aan de AVS Academie, geeft tips hoe je ontwikkeling succesvol aanpakt.
Welke stap zet je als eerste?
“Als de bowlingbal van de baan afglijdt, raak je nooit de kegels. Met andere woorden: zorg allereerst voor collectieve afspraken over doelen en gedrag waar je als school naar streeft. Dat zijn de bumpers, de stoepranden waarbinnen iedereen zich vrij kan bewegen. Een organisatie is een systeem: zonder begrenzing vliegt de energie van individuen alle kanten op. Dat wil je niet. Leiderschap vraagt dat je ziet waar je organisatie staat, waar ze naartoe wil en wat het systeem als geheel daarvoor nodig heeft. Dat je zorgt voor een collectief klimaat waarin ieders beschikbare potentieel vrijkomt om voor kinderen zo mooi mogelijk onderwijs te organiseren.”
Hoe ziet de weg tussen de stoepranden eruit?
“Stoepranden alleen zijn niet genoeg. Vernieuwing serveer je niet uit als een menukaart, maar creëer je stap voor stap met je team. Het vraagt erom dat je luistert en alert bent op de dynamiek in het onderlinge gedrag en de communicatie die dit proces remt. Kijk naar interacties tussen personen, niet alleen naar het individu. Werk samen aan de doelen die gesteld zijn en spreek over de samenwerking die daarbij past. Maak dit zo concreet mogelijk: dit is ons doel. Wat betekent dat voor jou in de klas? Voor je rol in de organisatie? Voor ons overleg? Welk gedrag helpt ons hierbij en welk gedrag niet? Waardeer en behoud daarbij de kwaliteit in de cultuur op school, zoals betrokkenheid, maar kijk wel kritisch hoe je die vervolgens inzet voor specifieke afspraken met elkaar. Benader vernieuwing realistisch, waardeer elke kleine verandering in gedrag. Maar durf af en toe ook een harde noot te kraken. Soms is het nodig dat je op basis van collectieve afspraken een individu aanspreekt op gedrag dat hier niet bij past.”
Hoe bereid je je voor op het kraken van die harde noten?
“Neem zelf eens een veranderdag. Doe voor een dag één ding anders dan normaal. Ga staand vergaderen of houd de deur van je kantoor dicht. Ervaar zelf wat het is om oud gedrag los te laten. Hoe spannend dit proces is. Zo vergroot je je inlevingsvermogen en besef je dat vernieuwing begint met kleine veranderingen. Neem de leiding en breng je expertise in, maar weet ook wanneer je beter open vragen stelt en ruimte geeft. Durf hiertussen te balanceren en reflecteer voortdurend op je eigen rol in het geheel. Op welke manier draagt mijn gedrag bij aan de ontwikkeling van patronen in de school en waar zit het mogelijk in de weg? Als jij die reflectie niet laat zien, kan je het ook niet van een ander vragen.”
Waar kan de schoolleider terecht voor reflectie?
“De bestuurder heeft in principe dezelfde rol naar alle schoolleiders binnen dezelfde stichting, als de schooldirecteur naar zijn teamleden. Blijft het stil? Wacht niet, maar neem zelf initiatief. Als je niet oppast, streven directeuren enkel de belangen van hun eigen school na in plaats van het geheel. Maar het idee van een stichting is, dat je zo met elkaar samenwerkt, dat je juist een sterker team wordt voor al je scholen en dat je zaken zo organiseert dat het jouw school of die van je collega’s ontlast en ruimte creëert voor ontwikkeling. Hiervoor is reflectie noodzakelijk. Organiseer dat zowel binnen de school als in het directieteam. Ga als schoolleiders in gesprek en kijk hoe je de organisatie kunt verbeteren voor jullie gezamenlijke context. Je bent directielid, dus naast je school ook verantwoordelijk voor de omgeving waarin alle scholen van de stichting opereren. Toon daarom leiderschap, beïnvloed het gehele systeem.”
Hoe sta je boven de werkelijkheid als die weerbarstig blijkt?
“Houd de doelen, rollen en prioriteiten voor jezelf en de school helder voor ogen. Dit helpt je te focussen. Wees alert op de dynamiek in je interacties. Zo kan het onbewust een gewoonte zijn de ‘redder’ in jou vrij spel te geven. Maar staat dit de ontwikkeling van je team niet in de weg? Zelfredzaam worden medewerkers niet als jij de problemen direct overneemt. Dus, houd je iets vaker stil. Laat zaken ‘misgaan’ en mensen het even zelf uitzoeken. Zo creëer je bewegingsruimte en kun je luisteren naar jezelf, je collega’s en de omgeving. Zorg er echter wel voor dat je er als schoolleider bent op momenten die er werkelijk toe doen.”
Over de docent
Patricia Aerts is bij AVS Academie hoofdtrainer van de leergang Op weg naar excellent schoolleiderschap en Oriëntatie op bestuurlijk leiderschap. Daarnaast coacht ze schooldirecteuren en bestuurders.
MELD JE AAN!
Op 10 november 2022 start Op weg naar excellent schoolleiderschap met een herregistratiewaarde van 100% voor het SRPO. Een leergang voor de ervaren schoolleider die allround verdieping zoekt. Alle dimensies van het vak komen aan bod, terwijl je voortdurend reflecteert op jouw eigen stijl van leiderschap. Lees meer en schrijf je in via www.avs.nl/academie/es.
 AVS AcademieDe AVS Academie biedt een samenhangend, modern en actueel professionaliseringsaanbod voor elk niveau van leiderschap en ten aanzien van diverse thematiek (governance, organisatie- en leiderschapsontwikkeling, bedrijfsvoering, financiën, personeelsbeleid, communicatie, schoolomgeving en Passend onderwijs).Meer informatie over ons aanbod |
Interessant?
Dit artikel stond in Kader, het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden maandelijks ontvangen. De AVS komt op voor de belangen van schoolleiders in het basis- en voortgezet onderwijs. Word ook lid of abonnee, ontvang voortaan iedere maand een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.
