Hoe zet je je team in beweging? Wie wil veranderen, moet eerst verbinden, zegt Pia Umans, trainer bij de AVS Academie. De schoolleider die zichzelf in dit proces leert kennen als het belangrijkste instrument, ontdekt de kracht van zijn eigen rol. Dat klinkt prachtig, maar hoe breng je dit in de praktijk?
Waarom is verbinden vóór veranderen noodzakelijk?
“Het onderwijs is continu in ontwikkeling. Toch heerst er op scholen vaak weerstand tegen verandering. Die ontstaat als mensen denken dat hun mening er niet toe doet. Iedereen heeft een intrinsieke behoefte om gehoord te worden. Mensen willen vaak wel veranderen, maar niet veranderd worden. Verandering die enkel van bovenaf wordt ingezet, vormt een diskwalificatie van alles wat daarvoor is geweest. Het is daarom aan de schoolleider om samen met teamleden uit te zoeken wat nodig is om zich aan een verandering te kunnen verbinden. Daarvoor moet je echt in contact zijn. Voer samen het gesprek over waar je staat ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de verandering. Wat heb je nodig om je veilig te voelen? Wat maakt dat jij hier met vertrouwen in kunt stappen? Vaak is dit gesprek genoeg voor iemand om zich daadwerkelijk te verbinden. De Transactionele Analyse (TA) zegt dan ook: maak eerst contact en daarna pas een contract.”
Wat houdt dat contract precies in?
“Met een contract maak je helder wat iedereen kan en mag verwachten. Bij weerstand tegen verandering zie je vaak dat verwachtingen in de beginfase al niet goed gemanaged zijn. Zorg daarom dat het doel vooraf goed helder is. Dat je met het team praktische afspraken maakt over de manier van samenwerken, duidelijkheid creëert over de verdeling van taken en rollen en dat je samen spreekt over wat succes mogelijk in de weg zou kunnen staan.”
Waar moet je als schoolleider alert op zijn in dit proces?
“Wees je ervan bewust dat je als schoolleider zelf het belangrijkste instrument bent in het sturen van verbinding en verandering. Wie zichzelf hierin niet goed kent, kan dit proces onbewust frustreren. Daarom is het zinvol je eigen script te onderzoeken, zoals de Transactionele Analyse dat noemt. Het script bestaat uit de conclusies die een kind onbewust over zichzelf trekt en meeneemt naar de volwassenheid. Dit uit zich in communicatie- en gedragspatronen die vroeger misschien helpend waren, maar die je later in de weg kunnen gaan zitten. Neem de schoolleider die zichzelf op een eiland plaatst vanuit de aanname dat hij het allemaal alleen moet doen. Dit kan deel zijn van het script. Een driver die zegt: ‘ik ben pas oké als ik sterk ben.’ Een conclusie die als kind onbewust is opgeslagen. Met de Transactionele Analyse leer je op een praktische manier inzien wat je doet en waar jouw keuzes vandaan komen. Onbewuste patronen in gedrag leg je zo bloot, waardoor je andere keuzes maakt die meer helpend zijn in je rol als schoolleider. Dan schiet je bij een probleem dat zich voordoet bijvoorbeeld niet langer in oude reflexen, maar kijk je eerst wat er precies aan de hand is en welke opties je hebt om dit aan te vliegen. Het is een krachtig model dat makkelijk te begrijpen is en daardoor heel bruikbaar is voor zelfonderzoek, maar ook voor het werken met je team.”
Hoe zet je de Transactionele Analyse in binnen je team?
“Binnen het schoolteam kunnen bepaalde thema’s en culturele aspecten onbewust een bepalende rol spelen in de dynamiek. Het is belangrijk om onzichtbare processen en zaken boven tafel te krijgen die wel degelijk voelbaar zijn in het contact. De hoge reddersmentaliteit in het primair onderwijs is hier een voorbeeld van. Er zit een goed hart achter, maar geeft niet altijd het gewenste resultaat. Waar grenzen niet geëerbiedigd worden, loop je kans een kluwenorganisatie te worden. De rolen taakverdeling is dan niet meer helder en dat leidt vaak tot drama. Werken met het scriptmodel geeft inzicht in de strategieën van personen en je team die niet helpend zijn. Het biedt, net als bij jezelf, ruimte om dit te veranderen.”
Hoe profiteren kinderen van een schoolteam dat werkt met Transactionele Analyse?
“Kinderen trekken magische conclusies uit dat wat ze meemaken. In het onderwijs werk je met jonge mensen die de toekomst maken. Als schoolleider of leraar heb je een groot aandeel in het script dat een kind voor zichzelf vormt en de patronen die daaruit voortvloeien. Bewustwording van het eigen script bij zowel jezelf als je teamleden, maakt je zorgvuldiger in de boodschap die je kinderen meegeeft. Dat is een verantwoordelijkheid die hoort bij je rol, maar die ook zijn grenzen kent. Want wat de leerling ermee doet, daar ga jij uiteindelijk niet over.”
Over de trainer
Pia Umans, directeur en oprichter van Plata Opleidingen, heeft ruim 20 jaar ervaring in het opleiden, trainen en coachen van individuen en teams binnen de overheid en het onderwijs. Als trainer is zij verbonden aan de nieuwe leergang Verbinden en Veranderen van de AVS Academie.
Leergang Verbinden en Veranderen
In de nieuwe leergang Verbinden en Veranderen ligt de focus op het toepassen van de Transactionele Analyse. Hiermee vergroot je het zelfstanding leren, denken en handelen van jezelf en teamleden. De leergang heeft een herregistratiewaarde van 55% voor het Schoolleidersregister PO. Kijk voor meer informatie of schrijf je in voor de gratis online proeverij van deze leergang op woensdag 15 juni om 16:00 uur.
 AVS AcademieDe AVS Academie biedt een samenhangend, modern en actueel professionaliseringsaanbod voor elk niveau van leiderschap en ten aanzien van diverse thematiek (governance, organisatie- en leiderschapsontwikkeling, bedrijfsvoering, financiën, personeelsbeleid, communicatie, schoolomgeving en Passend onderwijs).Meer informatie over ons aanbod |
Interessant?
Dit artikel stond in Kader, het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden maandelijks ontvangen. AVS komt op voor de belangen van schoolleiders in het basis- en voortgezet onderwijs. Word ook lid of abonnee, ontvang voortaan iedere maand een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.
