Het gaat om aandacht, waardering en samen
Disclaimer:
Het is vrijdagmiddag; vaak schiet ik dan in een filosofische bezinning. Mensen om mij heen lopen meestal weg. De bezinning duurt ook nooit erg lang. Het onderwijs dendert ook op vrijdagmiddag voort als een zwaarbeladen vrachttrein op weg naar de havens van Rotterdam.
Het is juist het moment op vrijdagmiddag dat mij overvalt. Alweer twee weken – na de zomervakantie – onderweg, denk ik ons werk in drie eenheden te kunnen samenvatten: aandacht, waardering en samen. Het moet de leeftijd zijn, anders kan ik het niet uitleggen. Dertig jaar geleden zou ik hardop gezucht en demonstratief met mijn ogen gerold hebben; weer zo’n bejaarde die soft-filosofisch iets vindt van zijn werk. Iets dat een ander niet ziet, maar wel op gewezen moet worden.
Dertig jaar geleden ging het om voetbal, scoren en podium. Dat waren mijn waarheden destijds; naast deze was er weinig ruimte voor iets anders. Jarenlang begon ik de les met: ‘Nou, jongens en meisjes, hoeveel goals heeft jullie meester dit weekend weer gescoord?’ Om vervolgens alle doelpunten tot in den treure en met veel omhaal van woorden te beschrijven.
Had ik een weekend niet gescoord, begon ik standaard de maandag met een onverwachts dictee. In groep 5/6.
Dertig jaar later zie ik het toch anders. Ingehaald door de tijd, ingehaald door drie dochters en Arie, ingehaald door een binnensijpelend zelfinzicht. Het gaat namelijk niet om jezelf. Het gaat om die ander, die zich ergens verhoudt met jou(w zijn) in een specifieke context, en daarin de volstrekte aandacht verdient. Zolang we er allemaal van overtuigd zijn dat vooral de ander alle aandacht verdient, kom jij vanzelf ook aan de beurt.
Die volstrekte aandacht is niet hetzelfde als het ‘Hoe is ‘t’ – uitgesproken in het voorbijgaan. Het is ook niet het goedbedoelde ‘Hoe is het nou echt met je?’ – waar mijns inziens sprake is van doorgeschoten aandacht met een nadrukkelijke claim* op een ongemakkelijk gesprek. Mensen die vragen hoe het nu echt met je gaat, hebben vaak zelf iets op te lossen. Misschien speelt dan die middenvelder van dertig jaar geleden weer op en kan ik alleen maar denken aan een sliding op kniehoogte. Niet goed, ik weet het.
Volstrekte aandacht gaat gepaard met waardering. Een open deur van jewelste: we spreken de waardering te weinig uit. We zijn er vaak te laat mee of zelfs onhandig in.
‘Goh, wat zit je haar leuk! Veel leuker dan gisteren!’
‘Wat kleedt die broek slank af, zeg! Handig, die streepjes.’
‘In jouw bijdrage aan het nieuwe schoolplan zaten bijna geen taalfouten, knap hoor! Jij was toch schrijver?’
‘Samen’ is de som van ‘aandacht’ en ‘waardering’ – niemand is alleen, niemand kan het alleen. Je kunt elkaar geen aandacht geven als je alleen staat, je kunt elkaar niet waarderen als ‘alleen’ het uitgangspunt is. Samen kom je tot ongekende dingen, is aandacht volstrekt en waardering alom. Samen is nooit alleen.
Als mijn telefoon gaat, schrik ik ineens uit de vrijdagmiddagbezinning. Het is Arie. Of ik, onderweg naar huis, een half brood en een doosje eieren wil meenemen.
* Jaja, dubbelop en twee keer zo dik aangezet – maar soms moet het even.