‘Het belang van het kind staat voorop, niet het systeem’
De radicale vernieuwers van Vivere
In Rotterdam staat een school waar alles anders gaat. Vivere is een particulier integraal kindcentrum (IKC) waar onderwijs, opvang en zorg in één gebouw zitten. Het staat open voor kinderen tussen de 4-22 jaar. Leerlingen bepalen hier hun eigen doelen en evalueren met leraren, coaches en ouders hun ontwikkeling. Een kijkje bij Vivere, plek van radicale onderwijsvernieuwing, middenin multicultureel Rotterdam-Zuid.
In een woonwijk staat een uitnodigend schoolgebouw met veel licht. Met stoepkrijt zijn cijfers gemaakt op de tegels van het schoolplein, een paar kinderen hinkelen: de rekenles is in volle gang. Het gebouw is verdeeld in kleine en grotere ruimtes, studieruimtes met tafels en spelling- en taalboekjes, ruimtes met banken, boeken en computers. Hier kunnen de kinderen uit de basis-, midden- en bovenbouw werken en chillen. Hier geen klassikale lessen in een lokaal. Leerkrachten en coachende begeleiders stellen samen met iedere leerling (studenten, in Vivere-jargon) en hun ouders een portfolio samen waar de leerdoelen in staan. Het team zorgt van 8.30 tot 17.30 uur voor de studenten. 51 weken per jaar, want aan de geijkte schoolvakanties doet Vivere niet.
Oprichter en directeur Barbara van den Bosch: “Dat was eerst flink wennen voor veel leerkrachten.” Er is een professionele kantine waar elke dag een biologische lunch met soep wordt geserveerd en twee keer per week een warme maaltijd, verzorgd door kok en conciërge Henk samen met een groep studenten. De tieners van het voortgezet onderwijs hebben hun eigen dakterras. In de gangen is het nooit stil, je hoort een continu geroezemoes, er staat een piano. Deze school voelt aan als een kruising tussen een buitenschoolse opvang (bso), een Vrije School, jeugdhonk en huiskamer.
Tools voor het leven
In 2016 startten de zussen Mariska en Barbara van den Bosch Vivere (Italiaans voort ‘leven’). “Uit onvrede met het reguliere onderwijs waar kinderen vele uren in de klas zitten aan hun tafeltje, moeten doen wat de leerkracht wil en maar een paar keer per dag een kwartiertje buiten spelen”, aldus Mariska van den Bosch, oprichter en mede-directeur. Zij wilde voor haar oudste zoon, toen vier jaar, ander onderwijs. Haar kinderen, jongens van negen en zes, zitten in de onder- en middenbouw van Vivere. “Mijn zonen kennen niet anders dan dit. Soms denk ik: ‘Jullie hebben geen idee wat voor fantastisch onderwijs jullie krijgen’.
Barbara is hoogzwanger (“Wanneer ik ben uitgerekend? Nou, gisteren.”), haar kind zal over een paar jaar zeker ook een Vivere-student worden. “Kinderen kunnen hier de beste versie van zichzelf worden.”
Vivere begon met zes studenten, inmiddels telt de school 101 leerlingen en naast het basisonderwijs is er sinds 2020 ook een kleinschalige tak voortgezet onderwijs .“ “Het individuele belang van het kind staat voorop, niet het systeem”, zegt Mariska, “Basisvaardigheden als rekenen, taal, lezen zijn natuurlijk nodig om te leren. Maar zelf sturing geven aan je onderwijs en jezelf ontwikkelen is even belangrijk. Sommige kinderen vinden het moeilijk te bedenken wat ze moeten doen, wij leren ze wat zelfsturend leren is en de coachende begeleiders en leerkrachten helpen hen met vaststellen van hun doelen.Zelf keuzes maken en doelen leren stellen, zijn tools voor het leven.”
Tesla’s naast bouwbusjes
Er zijn veertien docenten in dienst. De beoogde docent loopt eerst een week mee op school, want dit concept past lang niet bij elke leerkracht, weten de zussen uit ervaring. “De eerste twee docenten kregen een fikse burn-out”, vertelt Barbara. De school wordt niet gefinancierd door de overheid, ouders betalen 732 euro per maand voor het hele pakket van school en bso, al vallen die kosten netto lager uit (tussen de 180 tot 500 euro, afhankelijk van het inkomen) vanwege de kinderopvangtoeslag die werkende ouders kunnen krijgen voor het bso-gedeelte. De school leeft van de onderwijsbijdragen.
De doelgroep is divers. “De Tesla’s staan hier naast de bouwbusjes”, zegt Mariska. Bij Vivere zitten enerzijds studenten met ouders die heel bewust kiezen voor de didactische en pedagogische visie van Vivere, anderzijds stromen er ook studenten in van andere scholen, die daar zijn vastgelopen vanwege bijvoorbeeld hoogbegaafdheid, dyslexie of bepaalde vormen van ADHD. Als particuliere school hebben ze niet de zorgplicht die reguliere scholen hebben en maken ze geen onderdeel uit van een samenwerkingsverband, maar er is een zorgteam op school aanwezig: een maatschappelijk werker, pedagoog en intern begeleider.
Ashley van de Sande is adjunct-directeur en van oorsprong ib’er. Zij werkte op verschillende scholen in Rotterdam en omgeving voor ze hier terechtkwam. “Jenaplan, Montessori, Vrije School, ik heb alles wel gehad.” Ze heeft hier de zorgkinderen onder haar hoede en is leerkracht op de middenbouw. Ze maakt lange dagen, waarin ze luncht met de kinderen en ergens op de dag een half uurtje pauze voor zichzelf moet zien te regelen. Barbara: “Maar daar staat tegenover dat je geen nakijkwerk hebt en de oudergesprekken in de reflectieweken worden gevoerd. Na school ben je ook echt vrij”. Het bevalt Ashley uitstekend. “Hier kan niet alles, maar wel veel. Ik moet veel schakelen, want ieder kind krijgt individuele aandacht. Ik sta dus continu ‘aan’, maar ga uiteindelijk heel voldaan naar huis.”
Rotterdamse rechtbank
Het eerste jaar verliep moeizaam, zegt Barbara. “We moesten eerst met iedereen in gesprek om de regels vast te stellen, dat was zoeken en uitproberen.” Het uitgangspunt dat leerlingen zelf hun doelen mochten bepalen, werd enigszins aangescherpt door het instellen van een reflectieweek elke drie maanden. In die periode bekijken de Vivere-studenten samen met hun leraren, coachend begeleiders en ouders wat ze in die weken hebben gedaan en hoe zij zich hebben ontwikkeld.
Er is een tweedeling in het personeelsbestand gemaakt: er zijn leraren die zich bezighouden met kernvakken als taal en rekenen en daarnaast coachend begeleiders die de studenten helpen met projecten en vaardigheden en hun sociaal-emotionele ontwikkeling in de gaten houden. De begin- en eindtijden zijn flexibel, en een snipperdag opnemen mag ook.
De regie nemen over je eigen ontwikkeling, dat betekent bij Vivere onder andere dat je een motie kunt indienen bij de Schoolkring als je iets nodig hebt voor het uitvoeren van je leerdoel. Zo wil de negenjarige zoon van Christina Scholte (zij heeft drie kinderen op Vivere en zit in het bestuur van Vivere) een bezoek brengen aan de Rotterdamse rechtbank. “Hij is daarin geïnteresseerd, dus nu schrijft hij een motie waarin staat hoe hij en medestudenten er naartoe gaan, wat een ritje naar de rechtbank met het openbaar vervoer kost, wat hij van dit bezoek wil opsteken en hoe hij het allemaal gaat aanpakken.” Hij liep op zijn zesde vast in het reguliere onderwijs.
Scholtes hoogbegaafde oudste dochter (toen twaalf jaar, ze zat in 3 gymnasium) wilde niet meer “de hele dag leren” en ook haar andere dochter wilde mee naar Vivere. “Ze zitten nu twee jaar op school en hebben het er superfijn”, zegt Scholte. “Vrijdagmiddag kreeg ik een appje van mijn zoon: ‘Ik blijf nog even, zit zo lekker in een flow, ik maak wiskunde nog af’. Dan weet je dat het goed zit.”
Het IKC-concept past heel goed bij de filosofie van de school. “De hele dag zit je met dezelfde mensen die allemaal dezelfde regels hebben in één gebouw, dat geeft kinderen zoveel rust”, zegt Mariska.
Waar de zussen in de praktijk achter kwamen is dat de GGD andere eisen aan een IKC-gebouw stelt dan de Onderwijsinspectie. Voor wie een IKC start, heeft te maken met beide instanties. Barbara: “Zo moeten de deuren strips hebben, zodat ze niet in één keer dichtvallen en moet je nadenken over de plek van de waterkoker in de kantine.” Daarnaast is het soms lastig leidinggeven aan zo’n divers samengesteld team, waarin ook leerlingen en ouders een grote stem hebben.
Ondernemers
“Het is uitdagend”, zegt Mariska met een grote lach: “We gaan heel gelijkwaardig met elkaar in gesprek, maar we hebben wel mandaten en domeinen afgebakend, zodat iedereen weet waar hij verantwoordelijk voor is. Soms moet je even de leiding pakken. Daarnaast zijn Barbara en ik ook ondernemers, die moeten zorgdragen voor het personeel, de financiën, het regelen van vergunningen en de huisvesting.”
Rebelleren
Er is veel onvrede over het rigide onderwijssysteem in het reguliere onderwijs, merken de zussen Van den Bosch regelmatig. Zij denken dat er ruimte is voor meer scholen als Vivere. Mariska droomt van meerdere Vivere-vestigingen, met specialismes als kunst en muziek. Ze willen hun collega’s in het onderwijs aansporen groot te dromen. “Ga rebelleren of ga de politiek in als je de regels te star vindt en het onderwijs te uniform”, zegt Barbara. “Het lijkt wel of scholen in een wurggreep zitten om toe te werken naar dat diploma. Daarom kozen wij voor de particuliere weg. Als ik naar ‘onze’ leerlingen en ouders kijk, zie ik een maatschappelijke beweging waarin het draait om het geluk van het kind in plaats van het niveau.” Mariska: “Ik hoop dat er een grote kentering plaatsvindt in onderwijsland en er meer communities komen zoals Vivere.”
Geïnteresseerde onderwijsprofessionals zijn van harte welkom en kunnen
contact opnemen met Mariska: mariska@vivere-ysol.nl
Interessant?
Dit artikel stond in KADER , het vakblad voor schoolleiders, dat AVS-leden exclusief ontvangen. Wil jij KADER ook op de deurmat hebben? Word lid of abonnee, ontvang voortaan een kersvers exemplaar in de brievenbus en versterk de positie van schoolleiders.
